F sh. Bahadirova reabilitatsiya, massaj va mehnat bilan

9.4. Kattalarda davolovchi jismoniy tarbiyani qo‘llash

O‘rta  yoshdagi va yoshi katta odamlar uchun davolovchi 

jismoniy tarbiyani qo‘llash. Bu yoshdagi aholi a’zolarida yoshga 

---

50

munosib o‘zgarishlar yuzaga kelishi va avjga chiqishi natijasida, turli 

xil patologik jarayonlar va kasalliklar uchraydi. Bu yoshdagi insonlar, 

asosan, kasb egalari bo‘lib, birmuncha vaqt u yoki bu sohada ishlash 

natijasida professional kasalliklarga chalingan bo‘lishlari mumkin. 

Masalan, fotograflar – ko‘z kasalliklariga, teri allergik kasalliklariga, 

kimyoviy moddalar bilan, changli joylarda ishlovchilar – bronxial 

astma, allergik kasalliklarga, o‘qituvchilar esa asab va yurak-qon 

tomir kasalliklariga duchor bo‘lishadi. Shuningdek, oshpazlarda kelib 

chiqqan o‘zgarishlar, sartaroshlarda tomirlarning varikoz kengayib 

ketishi kasalligi tez-tez uchraydi va h.k. Qariyalarda ham yoshga 

mansub o‘zgarishlar, patologik holatlar yuzaga keladi. Qarilik 

muammolarini gerontologiya sohasi o‘rganadi. Qariyalar shifokori 

esa gerontolog deb ataladi. Yoshi katta insonlarda qon tomirlar devori 

qalinlashib, elastikligi yo‘qoladi, natijada qon bosimi oshib boradi 

va gipertoniya kasalligiga, yurakning ozuqalanishi va qon aylanishi 

buzilishiga olib keladi. Buning asorati bo‘lib, yurakning ishemik 

kasalligi, stenokardiya va miokard infarkti yuzaga kelishi mumkin. 

Qariyalar avval boshdan kechirgan xastaliklari, yuqumli kasalliklar, 

bo‘g‘imlar yallig‘lanish kasalliklari (revmatik va norevmatik artritlar), 

keyinchalik, suyaklar va bo‘g‘imlar deformatsiyasiga, jigar va me’da-

ichak kasalliklariga, suyaklar mo‘rt va sinuvchan bo‘lib qolishiga 

(osteoporoz) olib keladi. Miya qon tomirlari torayishi, miyaning qon 

bilan yaxshi ta’minlanmasligiga va xotira pasayishiga, hatto psixofizik 

(ruhiy jismoniy) o‘zgarishlarga olib keladi. Ichki sekretsiya bezlari 

faoliyati sustlashadi, moddalar almashinuvi sekinlashib boradi. Siydik 

chiqaruv yo‘llari devorining tonusi pasayadi va bemor  iydik ushlab 

turishga qiynaladi. Bunday o‘zgarishlar juda ko‘p va individual 

ravishda rivojlanadi.