Fagositoz

Toshkent Davlat Pedagogika

Universiteti

Biologiya o’qitish metodikasi

fakulteti

Sirtqi ta’lim 3- kurs talabasi

Djalilova Mavludaning

“Immunalogiya” fanidan

mustaqil ishi.

Fagositoz.

Fagotsitoz (fagotsitoz, yunoncha fagos – yutuvchi, kytos -idish) - immun tizimining ixtisoslashgan hujayralari tomonidan mikroorganizmlarni, yo'q qilingan hujayralarni va begona zarralarni tanib olish, yo’q qilish va so'rib olish jarayoni.

Ilya Ilyich Mechnikov 1845-yil 3-may - 1916 yil 2 - iyul (71 yosh)

U 1882- yilda hodisalarni kashf etdi, uning tadqiqotlari asosida yallig'lanishning qiyosiy patologiyasini ishlab chiqdi (1892), keyinchalik - immunitetning fagotsitik nazariyasi ("Yuqumli kasalliklarda immunitet" - 1901; Nobel mukofoti - 1908, P. Erlich bilan birgalikda) kashf etdi.

Fagotsitlar.

• Zararli begona zarralar, bakteriyalar va o'lik yoki o'lib ketadigan hujayralarni yutish orqali tanani himoya qiladigan immunitet tizimining hujayralari.

Hozirgi vaqtda fagotsit hujayralari ikkita asosiy sinfga ajratilgan:

• Mikrofaglar mikrofaglarga polimorfonukleer granulotsitlar kiradi: neytrofillar, eozin va bazofillar.

• Makrofaglar makrofaglar yoki bir yadroli fagotsitlar qon monotsitlari va ulardan olingan to'qima makrofaglari. Monotsitik kelib chiqadigan barcha hujayralar (masalan, fon Kupfferning jigar hujayralari, osteoklastlar, mikrogliya hujayralari, alveolyar makrofaglar, peritoneal makrofaglar va boshqalar) bir yadroli fagotsitlar tizimi sifatida qaraladi.

Fagotsitoz bosqichlari:

• Xemotaksis
• Adgeziya
• Endositioz
• Xujayra ichidagi hazm bo’lish.

Xemotaksis bosqichi.

• Makrofaglarning xemotaksik faktorlarini (bakterial komponentlar,anafilotoksinlar,

limfokinlar va boshqalar) ajratilgan fagositoz (masalan,mikrobli xujayra )ob’ektiga yo’nalgan harakatlaridan iboratdir.Bakterial xujayralarning komponenti ,komplementning faollashuv mahsulotlari,masalan S5a hamda ajralib chiqadigan sitokinlar va xemokinlar infeksiya va yalliglanish o’chogiga fagositar xujayralarni jalb etadi.

Adgeziya bosqichi.

• 2 mexanizm orqali amalga oshadi:immun hamda noimmun.
• Noimmun (immunitetsiz)fagositoz turli xil molekulalar yordamida makrofagning yuzasidagi antigen adsorbsiyasi hisobiga amalga oshadi Immunitetli - komponentning C3b komponentiga hamda immunoglobulinlariga makrofaglarning Fs –retseptorlari ishtirok etadi Ayrim xolatlarda makrofag o’z yuzasida antielalarni tashiydi uning evaziga nishon hujayra birlashadi Boshqa xolatlarda Fs retseptor yordamida u hosil bo’lgan immun komleksini to’playdi.Fagositozni kuchaytiruvchi komplementning antitelalri hamda faktorlari opsonimlar deb nomlanadi.

Endositoz bosqichi(yutilish).

• Bunda fagositoz membranasining invaginatsiyasi hosil bo’lishi bilan o’simtali fagositoz ob’ektining o’rab olinishi bilan fagosomalar ro’y beradi.Keyinchalik fagosoma lizosomalar bilan aralashib ketib ,fagosomalarni hosil qiladi.

Hujayra ichidagi hazm bo’lish.

• Lizosomalar fagosomaga intilib,so’ngra lizosoma hamda fagosoma qobiqlari qo’shilib ketib,lizosom fermentlari faglozosomga ajralib chiqadi.Fagositga (hujayra)uchragan mikroorganizmlar turli xil mikrobisit omillar kompleksining xujumiga uchraydi.

Fagotsitoz quyidagilar bo'lishi mumkin:

• Tugallangan (o'ldirish va ovqat hazm qilish muvaffaqiyatli bo'ladi); •
• Tugallanmagan(fagotsitlar tomonidan so'rilgan begona hujayralar hayotiy bo'lib qoladi).

E’tiboringiz uchun rahmat!