Fakulteti tal`im yo`nalishi kurs guruh talabasi

Alfa nurlari elektr va magnit maydonlar tomonidan ajratilgan (4.3.1-rasm) va geliy atom yadrolari (alfa zarralari) oqimini anglatadi.
Har bir alfa zarrachasi + 2e zaryadiga ega va massasi 4 ga teng. Alfa zarralari radioaktiv elementlarning yadrolaridan 14000 dan 20000 km / s gacha tezlikka chiqadi, bu 4 dan 9 MVgacha bo'lgan energiyaga to'g'ri keladi.
Biror moddadan o'tib, alfa zarracha o'z atomlarini ionlashtiradi va o'zlarining elektr maydoni bilan harakat qiladi, ya'ni. elektronni materiya atomlaridan ajratib chiqaradi. Energiyani ionlash uchun sarflab, alfa zarracha sekinlashadi va geliy gaz atomiga aylanib, tarkibidagi bo'sh elektronlar orasidan ikkita elektronni ushlaydi. Biror moddada alfa zarrasi bilan boradigan yo'l (to'xtash) uning yo'li yoki kirib borishi, yo'l davomida hosil bo'lgan ion juftlarining soni esa uning ionlash qobiliyati deb ataladi. Ionlash qobiliyati qanchalik katta bo'lsa, modda tarkibidagi zarrachalar yo'li kamayadi.


2-rasm. Ta'sir magnit maydoni (perpendikulyar yo'naltirilgan
rasmning kuzatuvchiga) radioaktiv nurlanish
Alfa zarralarining havoda normal sharoitda yurishi 3–9 sm, ularning ionlash qobiliyati esa 100.000–250000 ion juft (yugurish uchun o'rtacha 30.000 ion juft). Alfa zarralari yuqori ionlash qobiliyatiga va past penetratsiyaga ega.
Alfa nurlari 0,06 sm qalinlikdagi alyuminiy qatlam yoki 0,12 sm qalinlikdagi biologik to'qima bilan to'liq so'riladi.
Beta nurlari elektr va magnit maydonlar tomonidan tushirilgan; tez elektronlar oqimini ifodalaydi va β-zarralar deyiladi. Ularning massasi a-zarra massasidan 7360 marta kamdir. Les zarrachalarning o'rtacha tezligi soatiga 160,000 km ni tashkil qiladi. Bundan kelib chiqadiki, β zarralar magnit maydon tomonidan α zarrachalar defoltsiyasiga qarama-qarshi tomonga yo'naltiriladi va bu zaryadning teskari tomoni bilan izohlanadi.
Alfa nurlaridan farqli o'laroq, β-nurlanish har xil energiya qiymatiga ega zarrachalarni o'z ichiga oladi (har xil tezlik qiymatlari). Xuddi shu radioaktiv elementning yadrolari zero zarralarini nolga yaqin tezlikda ham, yorug'lik tezligiga yaqin tezlikda ham chiqaradi. Β zarralarning energiyasi yuzdan bir necha MeV gacha.
Β-zarracha juda kichik massaga ega, yuqori tezlikda va uning zaryadi a-zarrachadan ikki baravar kam bo'lgani uchun uning ionlash qobiliyati taxminan 100 baravar kam, yo'l uzunligi esa a-zarranikiga teng. Yuqori energiyali β-zarralar oralig'i havoda 40 sm, alyuminiyda 2 sm va biologik to'qimada 6 sm ga etadi.
Gamma nurlari To'lqin uzunligi 10-12 Gts ga teng bo'lgan juda yuqori chastotaga ega fotonlar oqimini ifodalaydi, taxminan 10-12 m to'lqin uzunligiga to'g'ri keladi. Gamma nurlarining energiyasi taxminan 1 MeV ga teng.
Qattiq elektromagnit nurlanish bo'lib, ularning xususiyatlarida nurlar xarakterli rentgen nurlanishiga o'xshaydi. Ular elektr va magnit maydonlardan ajralmaydi, yorug'lik tezligida tarqaladi va kristallardan o'tayotganda ular diffraktsiyaga uchraydilar. X-nurlaridan farqli o'laroq, gamma nurlari atom yadrosidan chiqariladi.
Ionlash qobiliyati kichik; havoda u 100 ion juftlik tartibiga ega (1 sm yugurish uchun o'rtacha 1-2 ion juftlik). γ nurlari eng ko'p kiradigan nurlanishlardan biridir. Qattiq gamma nurlari 5 sm qo'rg'oshin qatlamidan yoki bir necha yuz metr qalinlikdagi havo qatlamidan o'tadi; inson tanasiga kirib borishi.
Nurlanish - bu ma'lum bir sirtga va ma'lum bir vaqtga qancha quyosh nurlari tushishini o'lchashga yordam beradigan kattalik. Ma'lumki, quyosh tomonidan hosil bo'lgan barcha quyosh nurlari bizning sayyoramizga etib bormaydi. Nurlanish har bir maydon uchun quvvat birliklarida ifodalangan.
Nurlanish xususiyatlariga va kelib chiqishiga qarab bir nechta turlari mavjud. Biz ularning har birini bosqichma-bosqich tahlil qilamiz: