Fakulteti tal`im yo`nalishi kurs guruh talabasi

2.2. Radioaktiv ifloslanish turlari va sabablari
Hozirgi kunda radioktiv havfsizlik masalalari butun dunyoda eng dolzarb masala hisoblanadi. О‘zbeksiton Respublikasi shahar-lari va boshqa aholi punktlaridagi umumiy foydalanish joylarida reja asosida radiatsion-ekologik tekshiruvlar olib borilmokda, Mazkur tekshirishlardan asosiy maksad alohida manbalarni va antropogen harakterdagi radioaktiv ifloslanishlarni aniqlash va zararsizlantirish, gamma-maydon haritalarini tuzish va gamma nurlanish ekspozitsion dozasini aniqlash hisoblanadi.
O`zbekiston hududida radioaktiv rudalarni qazib olish 1940 yillardan boshlangan bо‘lib, asosiy ifloslanish ham shu vaqgdan boshlanib, tо‘g‘ri kelib, 150 ga yaqin ifloslanish maydonlari aniqlangan. Uran qazib olish jarayonida О‘zbekistonda tog‘ konlaridan va yer ostidan qazib olishdan paydo bо‘lgan kо‘plab chiqindilar tо‘planib qolgan.
Tabiatni Muhofaza Qilish Qо‘mitasi ma’lumotlariga kо‘ra (2006) O`zbekiston hududi, Tojikiston va Qirg‘izistonning tutash maydonlarida kо‘plab miqdorda radionuklidlar jamlangan chiqindi omborlari jiddiy havf tugdirmokda. Bu sharoitda radioaktiv chiqindilarni yо‘qotish uchun ularni joylashtirish obyektlarida tо‘planmokda, ularning soni 300 dan ortiq. Radioaktiv ifloslangan tuproqlarni tozalash metodi yoki texnologiyalari respublikamizda hozirgacha yetarli darajada yulga qо‘yilmagan, chunki radioaktiv ifloslanish boshqa ifloslanishlardan farqli о‘laroq nurlar orqali katta havf tug‘diradi.⁷
Xorijiy davlatlarda yaqin yillardan . boshlab olimlar radioaktiv moddalar bilan ifloslangan tuproqlarning xossalarini о‘rganish va tozalash metodlarini ishlab chiqishgan. Tozalash metodlariga kо‘ra kо‘proq biologik tozalash metodlari yuqori samara bermokda, bu о‘rinda xorij olimlari radioaktiv elementlarni parchalovchi mikroorganizm shtammlari, о‘simlik turlari va lishaynik avlodlarini aniqlashgan.
Chernobl atrofidagi hududlarda M.G.Nifontova tadqikotlar olib borib, lishayniklar yordamida radioaktiv ifloslanishni kamaytirishga erishgan (21-jadval). Lishayniklar tuproqda tо‘planuvchi radionuklidlarni о‘zida tо‘plashi hisobiga tuproq biologik tozalanadi.