Фалсафа асос doc

Uchinchi  savol.  Materiya, harakat  hamda makon va zamon  tushunchalarining  talqini. Ushbu 
savolni  yoritishda  Substansiya  (lotincha  -  substansiya,  mohiyat,  ya‟ni  narsalarning  mohiyati) 
deyilganda falsafada dastlabki vaqtlarda borliq, tabiat, jamiyat, inson va bir butun dunyodagi barsa 
narsa  hodisalarning  asosini  tashkil  etadigan  moddiy  yoki  ruhiy  birlamchi  narsa  tushunilgan 
“Materiya”, “Moddiy unsir” ga nisbatan ham, “Atomlar” ga nisbatan ham, “Pramateriya” ga nisbatan 
ham  kengroq,  umumiyroq  bo„lib,  borliqning  ob‟ektiv  real  shaklni  ifodalovchi,  eng  umumiy 
tushunchadir. 
Haqiqatan  ham,  materiya  -  bu  tushuncha,  obstraksiya,  fikrning  mahsulidir,  chunki  olamda 
“umumiy  materiya”  uchramaydi,  balki  materiyaning  konkret  ko„rinishlari  uchraydi.  Umuman, 
hamma  vaqt  materiya  konkret  ob‟ektlar  ko„rinishida  uchraydi.  Shunday  qilib,  faylasuflar  barcha 
moddiy ob‟ektlarga xos xususiyatlarni umumiy tarzida ifodalash uchun qo„llaydigan tushuncha bu - 
“Materiya” dir. 
Materiyaning  falsafiy  uchta  muhim  jihati  mavjud.  Bular,  birinchidan,  materiya  tushunchasi 
falsafiy kategoriya ekanligi, ikkinchidan, bu kategoriya ob‟ektiv reallikni, moddiy voqealarni ifoda 
etishi, uchinchidan, materiya bilish mumkinligining ta‟kidlanishidir. 
Materiya o„zining mavjudligini behisob hodisalari, xususiyatlari orqali namoyish qiladi. Turli 
xil  fanlar  bu  xususiyatlarni  tadqiq  etadi.  Tabiatshunoslik  va  aniq  fanlar  materiyaning  u  yoki  bu 
konkret  xususiyatini,  o„zlarining  tadqiqot  ob‟ektlari  doirasiga  kiruvchi  xossalarinigina  o„rganadi. 
Materiyaning  eng  umumiy  xossa  va  xususiyatlarini  falsafa  fani  o„rganadi.  Materiyani  inson 
tomonidan bilish uning muayyan xususiyatlarini o„rganishdan boshlanadi. 
Bizni xilma - xil ko„rinishdagi, shakldagi, turli tuman xossali moddiy ob‟ektlar 
-  hodisalar o„rab olgan. Ular tuli xil xususiyatlarga ega va turli tarzda tuzilgandir. 
Fanning  bergan  ma‟lumotiga  ko„ra,  atrofimizdagi  har  qanday  jism  molekulalardan  tashkil 
topgan, molekulalar esa atomlardan tashkil topgan. Atomlar 
murakkab shakldagi o„zak neytron, pozitron, ya‟ni, yadro va elektron qobiqlardan tashkik topgan.