Falsafa va fizikada substansiya, substrak va materiyaning o’zaro aloqasi Bajardi: Fayzullayev B

Demokrit

Ploton
Demokrit
Epikur
Substansional konsepsiya asoschilari
Demokrit, Epikur
Lukresiy Kar
Makon va zamonni materiyaga ham,
bir-biriga ham
bog‘liq bo‘lmagan
mustaqil
mohiyatlardir
Makon atomlardan iborat.U bo‘shliqdir.
Makon mutlaq, bir jinsli va harakatsiz bo‘ladi, vaqt esa bir tekis oqadi.

makon ob’ektiv, bir xil va cheksiz

XVIII-XIX asrlarda
substansional konsepsiya falsafada
YETAKCHI KONSEPSIYA
Materiyadan tashqarida sof makon yoki
moddiy jarayonlar bilan mutlaqo
bog’liq bo’lmagan vaqt mavjud
METAFIZIK KONSEPSIYA
Materiya, albatta, jismoniy dunyoni tashkil etuvchi narsadir. Fizikada materiya odatda massaga ega bo'lgan va bo'sh joy egallagan har qanday narsa sifatida ta'riflanadi va u energiyadan, ya'ni ish qilish qobiliyatidan ajralib turadi. Materiya atomlardan iborat bo'lib, ular o'z navbatida proton, neytron va elektron kabi subatomik zarralardan iborat. Fizikada materiya ko'pincha fizik hodisalar yuzaga keladigan substrat sifatida qaraladi. Masalan, modda elektromagnit to'lqinlar, shuningdek, kimyoviy reaktsiyalar va boshqa fizik jarayonlar uchun substrat beradi. Biroq faylasuflar materiyaning tabiati va uning boshqa substansiyalar bilan aloqasini ham o‘rgandilar. Ba'zi faylasuflar materiya shunchaki barcha moddiy ob'ektlar va hodisalarning yakuniy asosi ekanligini ta'kidlaydilar, boshqalari esa materiya substantsiyani qo'llab-quvvatlovchi asosiy voqelikning faqat bir tomoni ekanligini ta'kidlaydilar.
8
«Materiya» tushunchasiga asosiy yondashuvlar
Materialistik yondashuv, unga muvofiq borliqning asosi materiyadir, boshqa borliq shakllari – ruh, inson, jamiyat – materiyaning xosilasidir; materialistlarning ta’kidlashicha, materiya dastlabki va mavjud borliqdir;