Falsafa yakuniy nazorat javoblari 1 Falsafa atamasi va u ifoda etadigan bilimlar majmui. Falsafaning baxs mavzulari va asosiy muammolari

75) G’oya, uning moxiyati va namoyon bo’lish shakllari.
G`oya - tadqiqot maqsadini, uning yo’nalishi va mohiyatini ifodalaydigan ilmiy bilish shaklidir.
“G’oya” tushunchasi ma’lumki, inson o’zinnig aql-zakovati iymon-e’tiqodi va ijodiy mehnati bilan boshqa barcha tirik jonzotlardan farq qiladi. Falsafaning azaliy qoidalaridan biri – til va tafakkur birligidir – Tilning eng birlamchi mahsuli so’z bo’lgani kabi, tafakkurning dastlabki shakli tushunchadir.
Inson tafakkur voqelikni idrok etish mobaynida turli fikrlar, qarashlar, g’oyalar va ta’limotlar yaratadi. Lekin tafakkur yaratgan har qanday fikr yoki qarash, mulohaza yoki nuqtai nazar g’oya bo’la olmaydi. Faqat eng kuchli, ta’sirchan, zalvorli fikrlargina g’oya bo’la olishi mumkin.
Ilmiy adabiyotlarda “g’oya”, “mafkura”, “ideya” va “ideologiya” tushunchalari ishlatilmoqda. Ideya va ideologiya ko’proq G’arb davlatlarida hamda rus tilidagi manbalarda uchraydi. Ideya iborasi yunon tilidagi idea so’zidan olingan, u ideologiya so’zining o’zagi bo’lib hisoblanadi va tushuncha yoxud fikr ma’nosini anglatadi.
Ideologiya (Idea - g’oya, tushuncha, logia – ta’limot) atamasi esa g’oyalar to’g’risidagi ta’limotni anglatadi va ikki xil ma’noda ishlatiladi:
- G’oyalarning mohiyat-mazmuni shakllanishi, ahamiyati to’g’risidagi bilimlarni ifodalaydi va ilmiy soha bo’lib hisoblanadi.
- Muayyan g’oyani amalga oshirish, maqsadga yetish usullari, vositalari, omillari tizimini anglatadi.
G’oyalarning oddiy fikrlardan farqi yana shundaki ular garchi tafakkur paydo bo’lsada , inson ruhiyatiga, xatto tub qatlamlariga ham singib boradi. G’oya shunday harakatga keltiruvchi maqsad sari yetaklovchi ruhiy-aqliy kuchga aylanadi.
Tafakkurning mahsuli sifatida g’oya tevarak olamni o’rganish, bilish jarayonida vujudga keladi. Ijtimoiy ongning barcha shakllar –ilm – fan, din, falsafa, san’at va badiy adabiyot, axloq, siyosat va huquq – muayyan bir g’oyalarni yaratadi, ularga tayanadi va ularni rivojlantiradi. Ma’lum ma’noda aytish mumkinki, har bir ong sohasining o’z g’oyalari mavjud bo’ladi.
Mazmuni va namoyon bo’lish shakliga qarab, g’oyalarni bir qancha turlarga ajratish mumkin.
- Ilmiy g’oyalar;
- Falsafiy g’oyalar;
- Diniy g’oyalar;
- Badiiy g’oyalar;
- Ijtimoiy – siyosiy g’oyalar;
- Milliy g’oyalar;
- Umuminsoniy g’oyalar va hokazo.