Falsafa yakuniy nazorat javoblari 1 Falsafa atamasi va u ifoda etadigan bilimlar majmui. Falsafaning baxs mavzulari va asosiy muammolari

105) Jaxon XXI asrda: kelajak va inson taqdiri.
XXI asr fan, texnika va texnologiyalarda misli ko’rilmagan o’zgarishlarga sabab bo’ldi, bu hol yangilanishlar asri sifatida bashariyatning yangi tarixini boshlab berdi.
Globallashuv jarayonining jadallashuvi o’zaro aloqadorlik va o’zaro ta’sir dialektikasi qonunlari asosida ilm-fan, madaniyat taraqqiyotiga, hattoki, kishilarning fe’l-atvoriga, kayfiyatiga ham sezilarli darajada ta’sir o’tkazmoqdaki, bu, o’z navbatida, shaxsdagi ijtimoiy mas’ullik tuyg’ulariga ham dahl qilmay iloji yo’q. Hech kimga sir emas globallashuv jarayoni zamonaviy ilm-fan yutuqlari, texnika-texnologiya xalqaro axborot almashinuvining jadal rivoji bilan o’zaro aloqadorlikda yuzaga keladi. Bu esa o`z navbatida turli ekologik muammolarning ham yuza kelishiga sababchilardan biri bo`ldi.
Hozirgi vaqtda antropogen ta'sir ta'sirida yuzaga kelgan asosiy ekologik muammolar: ozon qatlamining yemirilishi, hududlarning o'rmonzorlari va cho'llanishi, atmosfera va gidrosferaning ifloslanishi, kislotali yomg'ir, bio xilma-xillikning pasayishi. Shu munosabat bilan global ekologiya sohasidagi o'zgarishlarni keng miqyosda o'rganish va chuqur tahlil qilish zarur, bu tabiiy sharoitlarga yetkaziladigan zararni kamaytirish va yashash uchun qulay muhitni ta'minlash uchun yuqori darajadagi tub qarorlarni qabul qilishga yordam beradi.
Avvalo, iste'molchi-texnokratik yondoshishdan tabiat bilan u bilan uyg'unlikni izlashga o'tish kerak. Buning uchun, xususan, ishlab chiqarishni ko'kalamzorlashtirish bo'yicha bir qator maqsadli choralar zarur: ekologik toza texnologiyalar, yangi loyihalarning atrof-muhitga ta'sirini majburiy baholash va chiqindisiz yopiq texnologiyalarni yaratish.
Inson va tabiat o'rtasidagi munosabatlarni yaxshilashga qaratilgan yana bir chora insoniyat uchun juda muhim bo'lgan tabiiy resurslarni, ayniqsa energiya manbalarini (neft, ko'mir) sarflashda o'zini oqlashdir. Xalqaro ekspertlarning hisob-kitoblari shuni ko'rsatadiki, iste'molning hozirgi darajasidan kelib chiqqan holda ko'mir zaxirasi yana 430 yil, neft 35 yil va tabiiy gaz 50 yil uchun yetarli bo'ladi. Ushbu atama, ayniqsa neft zaxiralarida, uzoq emas. Shu munosabat bilan global energiya balansidagi oqilona tarkibiy o'zgarishlar atom energiyasidan foydalanishni kengaytirish, shuningdek, yangi, samarali, xavfsiz va ekologik toza energiya manbalarini, shu jumladan kosmosni izlash yo'nalishida zarurdir.
Bugungi kunda davlatlararo hamkorlik shakllari yangi bosqichga ko'tarilmoqda. Xalqaro ekologik konventsiyalar (baliq tutish uchun kvotalar, kitlar uchun baliq ovini taqiqlash va boshqalar) yakunlanmoqda, turli qo'shma ishlanmalar va dasturlar amalga oshirilmoqda. Atrof-muhitni himoya qilish bo'yicha "yashil" (Grinpis) jamoat tashkilotlari faoliyati kuchaydi. Hozirda Yashil Xoch va Yashil Yarimoy Xalqaro atrof-muhit xalqaro tashkiloti yer atmosferasidagi "ozon teshiklari" ga qarshi kurash dasturini ishlab chiqmoqda. Biroq, tan olish kerakki, dunyo mamlakatlarining ijtimoiy-siyosiy rivojlanish darajasi turlicha bo'lsa-da, atrof-muhit sohasidagi xalqaro hamkorlik hali ham uni takomillashtirishdan juda uzoqdir.
Ekologik muammoni hal qilishning yana bir yo'nalishi va kelajakda - eng muhimi, jamiyatda ekologik ongni shakllantirish, odamlarning tabiatni unga va o'ziga zarar bermasdan hukmronlik qilib bo'lmaydigan boshqa tirik mavjudot sifatida tushunishidir. Jamiyatda ekologik ta'lim va tarbiya davlat darajasida, bolalikdan boshlab amalga oshirilishi kerak. Aql va istaklardan kelib chiqadigan har qanday ilhom bilan inson xatti-harakatlarining o'zgarmas vektori uning tabiat bilan uyg'unligini saqlab qolishi kerak.