Fan: Jahon tarixi Sinf 8 Dars – 1

Yangi mavzu bayoni

Yevropa tarix fanida sharqona taraqqiyot shaklini “an’anaviy sivilizatsiya”, ≪an’anaviy jamiyat≫ deb atashadi. Bunga ko’pchilik kamtarona hayot tarzi, diniy sabr-toqat, yer egaligining o’ziga xos shakli, kishilar hayotining davlat tomonidan tartibga solmishi kabilarm asosiy belgilar sifatida kiritishadi.

Yangi davr boshlariga kelib, Sharq mamlakatlari taraqqiyotda Yevropaga nisbatan sezilarli orqada qola boshladi. Buning asosiy sabablari sifatida quyidagilarni ко ‘rsatish mumkin:

— Sharq davlatlarida harbiy xarajatlar miqdori G‘arb davlatlarinikidan ancha yuqori edi;

— XVI—XVII asrlardan boshlab, Sharq mamlakatlarida transport vositalari (kemalar, portlar, yo ‘liar, kanaUar qurilishi) va kommunikatsiya tizimining (kitob chop qilish, savodxonlik darajasi) rivojlanish su r ’atlari G‘arb

mamlakatlariga nisbatan pasaydi;

— 0 ‘rta asrlarning oxirlaridan boshlab, Sharq mamlakatlari yakkalanish yoki ≪yopiq eshiklar≫ prinsipiga asoslanib, fa o l tashqi siyosat olib bormadi;

— yevropalik mustamlakachilar kirib kelishi arafasida Sharqning ko’plab mamlakatlarida tarixan yaratilgan moddiy, ijtimoiy va ma’naviy boyliklarni rivojlantirish o'rniga, tabiiy resurslardan uzoq vaqt ekstensiv foydalanish natijasida kelib chiqqan ijtimoiy-iqtisodiy inqiroz kuzatilayotgan edi.

Yevropa ekspansiyasi va mustamlakachilik Osiyo mamlakatlarining ijtimoiy-iqtisodiy tuzilishiga anchagina ziddiyatli ta ’sir ko‘rsatdi. Sivilizatsiyalar o ‘rtasidagi ≪muloqot≫ odamlar orasidagi juda katta

yo‘qotishlarga olib keldi. Ko￡pchilik hollarda mustamlakachilik keng miqyosdagi talonchilikdan iborat bo‘lib qoldi.

Ammo XVII asrning o’rtalarigacha G’arbning Sharqdan ustunligi faqat tashqi ko‘rinish boclib, bu davrda Sharq harbiy ishda, moddiy n e ’matlarni ishlab chiqarishda Yevropadan ancha oldinda edi. Ammo

Sharq bir xil emasdi. Sharqda bir nechta turli sivilizatsiyalarni ajratib ко‘rsatish mumkin.

XVII—XVIII asrlarda Yevropa va Osiyo xalqlarining o ‘zaro munosabatlarida chuqur o czgarishlar yuz berdi. Ilgari ularda harbiy texnika, hunarmandchilik va savdoning rivojlanganlik darajasi bir-biriga yaqin

edi. Biroq keyingi davr yevropaliklar uchun juda qulay keldi. Osiyo xalqlari esa turli imperiyalar zulmidan ozod b o ‘lganida, har safar a n ’analarni tiklash, bosqingacha bo‘lgan ijtimoiy va siyosiy hayot tartiblarini

qaytadan o ‘rnatishga harakat qildilar. Bu tartiblar mahalliy zodagonlarga ham, keng xalq ommasiga ham bosqinchilar o'rnatgan tar tibla rdan yaxshiroq, adolatliroq tuyulardi. Eski hayotga qaytish mantig^iga Xitoyda ham, Hindistonda ham, ko‘pchilik islom mamlakatlarida ham qat’iy amal qilinardi.
Mustahkamlash Guruhlarda Ishlash

O’quvchilar 4 guruhda bo’linib Mavzu yuzasidan ma’lumot berishadi.

1 – Guruh : Xitoy – Konfutsiylik sivilizatsiyasi

2 - Guruh: Hind sivilizatsiyasi

3 – Guruh Yaponiya sivilizatsiyasi

4 – Guruh: Islom sivilizatsiyasi