Fan: Ma’lumotlar intelektual tahlili Amaliy ish-4 Mavzu: Timsollarni anglash masalasida Data Miningdan foydalanib informativ belgilar fazosini shakllantirish usullari va algoritmlari Bajardi: Umarov Amirjon 101 19 Tekshirdi: Xoliyorov X samarqand-2022

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
“KOMPYUTER INJINIRINGI” FAKULTETI
“Kompyuter tizimlari” kafedrasi


Fan: Ma’lumotlar intelektual tahlili

Amaliy ish-4



Mavzu: Timsollarni anglash masalasida Data Miningdan foydalanib informativ belgilar fazosini shakllantirish usullari va algoritmlari
Bajardi: Umarov Amirjon 101_19
Tekshirdi: Xoliyorov X
SAMARQAND-2022

Mavzu: Timsollarni anglash masalasida Data Miningdan foydalanib informativ belgilar fazosini shakllantirish usullari va algoritmlari

Nazariy qism:
Baholarni hisoblash algoritmi (BHA) qismiy presedentli tamoyilga asoslangan bo’lib, unga asosan nazorat tanlanma(NT)dagi tanib olinuvchi timsol o’quv tanlanma(O’T)dagi timsollarning qismlari bilan o’xshashlik funksiyalari asosida taqqoslanadi va ularning o’xshashligi (yaqinligi) baholanadi [1-5]. Masalaning qoʻyilishi. Masalaning qoʻyilishini bayon qilish qulay boʻlishi uchun quyidagi belgilashlarni kiritamiz.
Aniqlanayotgan j - raqamli timsolni S j orqali, bu timsolning i – belgisini aij bilan belgilaymiz. Agar aij belgi, i = 1,2,..., n , berilgan , Ni i = 1,2,..., n toʻplamda oʻz qiymatini qabul qilsa, u holda ( , ,..., ) ( ) ij zj nj j a = a a a toʻplam va j S ( j =1,2,...,m) timsollar to’plami(TT) yetarli deyiladi. Bu toʻplamni G harfi bilan belgilaymiz [1-5]. Har biri n ta belgilar bilan xarakterlangan m ta yetarli TTni Tnm jadval koʻrinishda kiritamiz, bu yerda m satr - timsollar soni, n ustun - belgilar sonini bildiradi. Tnm jadvalni yetarli jadval deb ataymiz. Satrlari l ta sinfga boʻlingan Tnm jadvalni, Tnml orqali belgilaymiz.
Bizga etalon timsollarning Ms Í G koʻrinishdagi ba’zi bir toʻplamlari berilgan va bu toʻplam l ta oʻzaro kesishmaydigan K K Kr , ,..., 1 2 sinflarga boʻlingan. BHAdan foydalanib, yangi SÎG2 timsolni oldindan berilgan K K Kr , ,..., 1 2 sinflarning qaysi biriga qarashli ekanligini aniqlash talab etiladi. Masalani yechish algoritmi. BHA oltita asosiy bosqichdan iborat [1-5]. 4. Tayanch toʻplamlar tizimi. {1, 2,..., n } toʻplamlarning barcha mumkin boʻlgan toʻplam ostilari Nw ~ koʻrib chiqamiz. Bu qism toʻplamlarning barchasining yigʻindisini Ω orqali belgilaymiz. Baholarni hisoblash algoritmlarining birinchi bosqichida WA Í W toʻplamlar tizimi aniqlanadi. Bu toʻplamlar tizimini tayanch toʻplam(TT)lar tizimi deb ataymiz. Bunday tizimlarga misollar sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: a) barcha elementlar toʻplami W - bir xil quvvatga ega; b) W toʻplamning oʻzi; c) Tnml jadvalning test toʻplami; d) Tnml barcha tupikli test jadvallar toʻplami;
2. Oʻxshashlik funksiyasi. Aytaylik S va q S yetarli satrlar boʻlsin. Ushbu satrlarning qismlari sifatida w ~ S va w ~ q S larni qaraymiz. S satrning w ~ qismi deb S satrning shunday qismi tushuniladiki, bunda S satrda uchraydigan bir nechta belgilar qaraladi. 45 A algoritmning ikkinchi bosqichda w ~ S va w ~ q S satrlar orasidagi yaqinlik funksiyasi beriladi. Bu funksiya r(w ~ S , w ~ q S ) koʻrinishda belgilanadi va bu funksiya mos satrlarning «oʻxshashlik» darajasini bildiradi. r(w ~ S , w ~ q S ) funksiyaga misollar: a) r(w ~ S,w ~Sq)= ïî ï í ì ¹ = q q a S S agarda S w w w w ~ ~ 0, garda ~ S~ 1, (4.1) Bu misoldan koʻrinadiki, qism satrlar oʻxshash boʻladi, agarda ular oʻzaro mos tushsa. b) agar ( , ,..., ), ( , ,..., ) 1 2 n 1 2 n wS = a a a wSq = b b b uchun n n k a - b £ e , a - b £e ,..., a - b £ e 1 1 1 2 2 2 bajarilsa, u holda oʻxshashlik funksiyasi sifatida: 1, ( ) (, ) 0, ( ) i q q i q agarda S S rSS agarda S S r e w w r e ì £ ï = í ï > î qabul qilish mumkin.
Bu yerda , ,..., , 1 2 k e e e e - musbat son va ( ) r SiSq bajarilmagan tengsizliklarning soni. Bunday holda hech boʻlmaganda ( k -e ) - ta koordinatalar oʻzaro mos tushsa satrlar oʻxshash boʻladi. c) ïî ï í ì - > - £ = = 0, . 1, 1, , ) ~, ~( agarda bitta i uchun agarda hamma i k r S S i i i i i i i q a b e a b e w w 3. Fiksirlangan tayanch toʻplam tizimi asosida satrlar boʻyicha baholarni hisoblash. Algoritmning uchinchi bosqichida baholashlarning sonli xossalari beriladi. Baholashlarning sonli xossalari q wS ва wS~ satrlar boʻyicha hisoblangan oʻxshashlik funksiyalarning qiymatlari orqali aniqlanadi, bu yerda w ~ tanlab olingan TTga toʻgʻri keladi.
Bundan tashqari baholashlar Tnml jadvaldagi oʻrnatilgan satrlar boʻyicha hosil qilingan «tashqi parametrlar»ga bogʻliq boʻlishi mumkin. Masalan, bunday parametrlar sifatida q S timsolning oʻxshashlik darajasi yoki namunaliligini qarash mumkin. Aytaylik, Tnml jadval satrlari uchun ( ), ( ),..., ( ) 1 Sq 2 Sq e Sq g g g parametrlar berilgan boʻlsin. U holda baholashlar 1 2 ( , ) ( ), ( ),..., ( ), ( , ) w g g g ww SS f S S S r S S q q q eq q G = é ù ë û hisoblanadi. f funksiyaga misollar: a) agarda tashqi parametrlar boʻlmasa ); ~, ~ ( , ) ( ~ q S Sq wG S S = r w w b) agarda tashqi parametrlar ( ) 1 Sq g ( ( ) 1 Sq g - q S satrlarning muhimlilik darajasi boʻlsa, u holda ); ~, ~ ( , ) ( ) ( ~ q 1 q S Sq wG S S = g S r w w 46 c) agarda Sq timsolning q S1 g parametrdan tashqari q S2 g ishonchlilik parametri berilgan boʻlsa, u holda ) ~, ~ ( , ) ( ) ( ) ( 0 q 1 q 2 q S Sq w G S S = g S g S r w w . 4. Fiksirlangan tayanch toʻplam asosida har bir sinf uchun baholarni hisoblash.
Belgilashda oddiylikka erishish uchun Tnml jadvaldagi S S Sm , ,..., 1 2 satrlarni oʻz ichiga oluvchi K1 sinf uchun baholashlarni qaraymiz. Aytaylik ( , ) ~ ( , ),..., ~ ( , ), ~ wG S S1 wG S S2 wG S Sn hisoblangan qiymatlarda ushbu sinf uchun baholar sifatida [ ] ) ~ ( , ) ( ~ ( , ),..., ~ ( , ), ~ y wG S S1 wG S S2 wG S Sm = G1 w funksiyani qaraymiz. y funksiyaga misollar keltiramiz : a) å= G = G 1 1 1 ( , ); ~ ) ~( m q w w S Sq b) ï î ï í ì G ³ G = å= aks holda agarda S S r m q q 0, ( , ) ~ 1, ) ~( 1 1 1 w w bu yerda r - berilgan parametr. 5. Tayanch toʻplamlar tizimi asosida Ku sinf uchun baholar. WA tayanch toʻplamlar tizimini qaraymiz. 4-bosqichga binoan har bir Mw ÎWA ~ element uchun ) ~ Gu (w baholarni hosil qilamiz. (s) Gu baholarni quyidagi usullardan biri bilan aniqlaymiz: a) ); ~ ( ) ( å~ÎW G = G M A u S u w w b) wM~ toʻplamning har bir elementi uchun ) ~ j(w funksiyaning sonli xossasi sifatida å ( ) ÎW G = G M A u S u w j w w ~ ) ~ ( ) ( hosil qilamiz. Masalan ) ~ j(w funksiya sifatida Mw TTning muhimlilik darajasini keltirish mumkin (muhimlilik darajasi sifatida elementlar sonini qarash mumkin).