Фан: “ШАҲарларни транспорт режалаштириш”

2. Shahar kо‘chalarining qidiruv va loyihalash ishlarining xususiyatlari.

Loyiha hujjatlari (yoki qurilish) deb qurilish loyihasi doirasida ishlatiladigan me’moriy, texnologik, dizayn va muhandislik yechimlari ro‘yxatlarini aniqlash uchun mo‘ljallangan, matnli va grafik hamda ikkalasini o‘z ichiga olishi mumkin bo‘lgan manbalar majmui tushuniladi.

• Loyiha hujjatlari (yoki qurilish) deb qurilish loyihasi doirasida ishlatiladigan me’moriy, texnologik, dizayn va muhandislik yechimlari ro‘yxatlarini aniqlash uchun mo‘ljallangan, matnli va grafik hamda ikkalasini o‘z ichiga olishi mumkin bo‘lgan manbalar majmui tushuniladi.
• Shahar sharoitlarida qidiruv ishlari xarakteri, tarkibi va hajmi bо‘yicha shahar atrofi yо‘llaridagi qidiruvlarga kо‘p jihatdan о‘xshab ketadi. Biroq shahar sharoitlariga bog‘liq bо‘lgan bir qancha xususiyatlari ham bor.
• Qidiruv ishlari quyidagi qator vazifalarni hal qilishga imkon beradi:
• qurilish ehtiyojlari uchun rivojlangan geodeziya tarmog‘ini tayyorlash;
• keng ko‘lamli rejalarni, topografik sxemalarni yangilash;
• hududiy rejalarni grafik va raqamli, hajmli versiyalarda tayyorlash;
• ob’yekt to‘g‘risida mavjud ma’lumotlarni yig‘ish, qayta ishlash va tahlil qilish;
• saytni baholash, o‘lchovlar;
• olingan ma’lumotlarni qayta ishlash, ish varaqalarini, xulosalarni, hisobotlarni tuzish.

Nivelirlash — geodezik о‘lchashning bir turi; yer nuqtalari balandliklari farqi (nisbiy balandligi) aniqlanib, ular orqali ushbu nuqtalarni qabul qilingan boshlang‘ich sathdan hisoblanadigan balandliklari topiladi. О‘zbekiston hududida bajariladigan asosiy geodezik-topografik ishlarda nuqtalar balandligini Kronshtadt (Sankt-Peterburg) futshtogining nol chizig‘i (shtrixi)ga nisbatan hisoblash qabul qilingan.
Nivelirlashni bajarish uslubiga qarab geometrik, trigonometrik, fizik (gidrostatik, barometrik va aero) va stereofotogrammetrik nivelirlash turlariga bо‘linadi. Geometrik nivelirlash gorizontal vizir nur, trigonometrik nivelirlash esa qiya vizir nur yordamida bajariladi. Stereofotogrammetrik nivelirlash bir joyning ikkita qо‘sh aerosuratlarini maxsus optik asbob(Mas, stereoskop)da kuzatib hosil qilinadigan joy relyefi modelida о‘lchab bajariladi. Geometrik nivelirlash nisbatan sodda va aniqligi yuqori bо‘lib, amalda juda keng qо‘llanadi; trigonometrik nivelirlash esa aniqligi nisbatan past, u tog‘li hududlarda qо‘llanadi. Katta hududlarning topografik haritalarini tuzishda stereofotogrammetrik nivelirlash asosiy hisoblanadi.
Qidiruv ishlarining qiymati oldindan rejalashtirilgan vazifalar ro‘yxati bilan hujjatlar asosida shakllantiriladi, unda talab qilinadigan ishlar miqdori, ularning mohiyati va muddati to‘g‘risida ma’lumotlar mavjud. Yakunda bitim ishtirokchilari zarur hujjatlar to‘plamini olishadi.
Shahar kо‘chasini qurish loyihasiga quyidagi materiallar kiradi:

• Kо‘chaning 1:500 yoki kamdan-kam 1:2000 masshtabdagi plani, unda qatnov qismining, yо‘lkalar, velosiped yо‘lkalari, daraxt (buta)- zorlar, tramvay yо‘lining umumiy kengligi va о‘lchamlari, yoritkichlar, hovlilarga kirish yо‘llarining joylashuvi va transportning harakatlanish sxemasi kо‘rsatiladi;
• 1:500 masshtabda vertikal rejalashtirish loyihasi;
• 1:2000 gorizontal, 1:200 yoki 1:100 vertikal masshtablarda kо‘ndalang profillar;
• 1:2000 yoki 1:1000 gorizontal, 1:200 yoki vertikal masshtablarda bо‘ylama profil;
• 1:200...1:500 masshtabda maydonlar, chorrahalar va xarakterli uzellarning planlari;