Фан: СТАТИСТИКА Мавзу: ВАРИАЦИЯ КЎРСАТКИЧЛАРИ Ўқитувчи:ЖЎРАЕВА НОДИРАХОН ҚУРБОНОВНА Фарғон - 2022 Фан: Миқдорий усуллар ва статистика Кўриладиган саволлар. - Вариациянинг моҳияти ва уни статистик ўрганиш зарурлиги.
- Вариация кўрсаткичлари ва уларни ҳисоблаш.
- Дисперсия ва ўртача квадратик тафовут хоссалари.
Тўпламда бирор белги қийматларининг вариацияси деганда айни замон ва макон шароитида белги миқдорларининг тўплам бирликлари бўйича фарқланиши, тебраниши (ўзгарувчанлиги) тушунилади. Вариация сўзи лотинча “variation” сўзидан олиниб, бирор бир ўхшаш ҳолат белгилари ёки миқдорлари ўртасидаги фарқ, тафовут ёки четланишни билдиради. Вариация кўрсаткичлари қаторига қуйидагилар киритилади: Вариация кўрсаткичлари қаторига қуйидагилар киритилади: 1. Вариация, яъни белги қийматларининг қатор марказий миқдорлари (белги даражаси) атрофида сочилиши (тарқоқлиги)нинг энг оддий меъёри вариацион кенгликдир (инглизча range). У ўрганилаётган белгининг энг катта ва энг кичик миқдорий қийматлари орасидаги фарқни белгилайди ва қуйидаги боғланиш ёрдамида аниқланади: R = Xmax – Xmin Бу ерда Xmax - белгининг энг катта қиймати(қатор ҳади), Xmin - унинг энг кичик қиймати. 2. Ўртача абсолют (мутлоқ) тафовут - индивидуал миқдорлар билан уларнинг ўртача миқдори ўртасидаги фарқларнинг тўпламдаги бирликлари сони йиғиндисига бўлган нисбат натижасидир. 2. Ўртача абсолют (мутлоқ) тафовут - индивидуал миқдорлар билан уларнинг ўртача миқдори ўртасидаги фарқларнинг тўпламдаги бирликлари сони йиғиндисига бўлган нисбат натижасидир. Ўртача абсолют (мутлоқ) тафовут оддий ва гуруҳланган қаторлар учун қуйидаги боғланишлар ёрдамида аниқланади: 3. Ўртача квадрат тафовут (дисперсия) - индивидуал миқдорлар билан уларнинг ўртача миқдорлари ўртасидаги фарқлар квадратининг тўпламдаги бирликлар сони йиғиндисига бўлган нисбат натижасидир. 3. Ўртача квадрат тафовут (дисперсия) - индивидуал миқдорлар билан уларнинг ўртача миқдорлари ўртасидаги фарқлар квадратининг тўпламдаги бирликлар сони йиғиндисига бўлган нисбат натижасидир. Ўртача квадрат тафовут (дисперсия) ҳам оддий ва гуруҳланган қаторлар учун қуйидаги боғланишлар ёрдамида аниқланади: 4. Ўртача квадратик тафовут - дисперсиядан квадрат илдиз чиқариш натижасидир. 4. Ўртача квадратик тафовут - дисперсиядан квадрат илдиз чиқариш натижасидир. Ўртача квадратик тафовут ҳам оддий ва гуруҳланган қаторлар учун қуйидаги боғланишлар ёрдамида аниқланади: 5. Вариация коэффициенти - ўртача квадратик тафовутнинг ўртача миқдорга бўлган нисбати натижасига тенгдир. 5. Вариация коэффициенти - ўртача квадратик тафовутнинг ўртача миқдорга бўлган нисбати натижасига тенгдир. Вариация коэффициенти қуйидаги боғланиш ёрдамида аниқланади: Умумий ҳолда статистикада оддий ва вазнли қаторлар учун вариациянинг қуйидаги кўрсаткичлари аниқланади: Умумий ҳолда статистикада оддий ва вазнли қаторлар учун вариациянинг қуйидаги кўрсаткичлари аниқланади: Вариация кўрсаткичларини аниқлаш бўйича юқорида кўрсатиб ўтилган асосий боғланишлар асосидаги аниқ вазиятли ҳолатни кўриб чиқайлик. Вариация кўрсаткичларини аниқлаш бўйича юқорида кўрсатиб ўтилган асосий боғланишлар асосидаги аниқ вазиятли ҳолатни кўриб чиқайлик. Mисол. Ширкат хўжалиги бўйича экин майдонларининг тақсимоти ва буғдой ҳосилдорлиги тўғрисида қуйидаги маълумотлар асосида вариация кўрсаткичларини ҳисоблаш билан танишиб чиқамиз
Буғдой ҳосилдорлиги, ц/га
|
Экин майдони, га (f)
|
Интервал ўртаси (Х)
|
Хf
|
(X-X)
|
(X-X)2
|
(X-X)2 f
|
14-16
16-18
18-20
20-18
|
100
300
400
200
|
15
17
19
21
|
1500
5100
7600
4200
|
-3,4
-1,4
+0,6
2,6
|
11,56
1,96
0,36
6,76
|
1156
588
144
1352
|
Жами:
|
1000
|
-
|
18400
|
-
|
-
|
3240
|
Ўртача буғдой ҳосилдорлиги 18,4 ц/га тенг:
Энди дисперсияни аниқлаймиз
Ўртача квадратик тафовутни ҳисоблаймиз
Вариация коэффициентини аниқлаймиз
Эътиборингиз учун раҳмат!
Do'stlaringiz bilan baham: |
