Fanni o'rganish usullari. Induksiya va deduksiya. Pozitiv va normativ tahlil

Induksiya va chegirma

• Induksiya va chegirma
• Mantiq nazariyasida induksiya va deduksiya fikr yuritishning taniqli usullari hisoblanadi. Ba'zan odamlar induksiyani deduktsiya o'rnini bosuvchi vosita sifatida ishlatishadi va noto'g'ri ravishda noto'g'ri va noto'g'ri bayonotlar berishadi.
• Chegirma
• Chegirma usuli ma'lum bir xulosaga kelish uchun ko'proq umumiy ma'lumotdan foydalanadi. Bunga xulosa asos yoki dalilning mantiqiy natijasi sifatida qaraladigan mulohaza sifatida qaralishi mumkin. Xulosaning haqiqiyligi asos yoki dalilning asosliligiga asoslanadi. Xulosa xonaga yoki tortishish usulidagi dalillarga bog'liq.

• • Deduktsiya - bu binolardan kerakli xulosalar chiqaradigan, umumiydan aniq xulosaga keladigan mantiqning bir shakli. (Chiqarishda tushunchaning kattaroq surati tabiatan o'xshash, ammo kichikroq narsa to'g'risida xulosa qilish uchun ishlatiladi.)
• • Induktsiya - bu aniq holatlardan umumiy natijaga erishadigan, binolardan taxminiy xulosalar chiqaradigan mantiqning bir shakli. (Induksiyada kattaroq ko'rinish mavjud bo'lgan bir nechta aniq kuzatuvlar yordamida yaratiladi.)

Pozitiv va normativ tahlil. Pozitiv tahlil iqtisodiyotdagi mavjud iqtisodiy hodisa va jarayonlarni tushuntirish va bashoratlash uchun xizmat qiladi. Normativ tahlil esa iqtisodiyot qanday holda samarali amal qilishini, iqtisodiy jarayonlar o‘z natijasini berishini o‘rganadi. Grafik usul. Iqtisodiy tadqiqotlarda grafik usul muhim o‘rin tutadi. Grafiklar turli iqtisodiy omillar o‘rtasidagi funktsional bog‘liqlik va aloqalarni ko‘rgazmali tasvirlash vositasi hisoblanadi. Bu omillarning ba’zilari mustaqil o‘zgaruvchi hisoblansa, boshqa birlari bog‘liq o‘zgaruvchi hisoblanadi. O‘zgaruvchilar o‘rtasidagi to‘g‘ri bog‘liqlik grafik tarzda koordinatalar o‘qida o‘sib boruvchi chiziq shaklida tasvirlanadi. Teskari aloqa esa pasayib boruvchi chiziq shaklini oladi. Bog‘liq va bog‘liq bo‘lmagan o‘zgaruvchilar uchun koordinatalar o‘qini tanlash ixtiyoriy ravishda, qulaylik va yaxshiroq ifodalash tamoyili asosida amalga oshiriladi. Ya’ni, bu yerda matematikadagi singari bog‘liq bo‘lmagan o‘zgaruvchilar faqat abstsissa o‘qiga joylashtiriladi, degan qat’iy talablar mavjud bo‘lmaydi. Grafiklar tahlil qilinayotgan iqtisodiy o‘zgaruvchilar o‘rtasidagi chiziqli (to‘g‘ri chiziqlar) hamda nochiziqli (egri chiziqlar) bog‘liqliklarni ifodalashi mumkin.

• Pozitiv va normativ tahlil. Pozitiv tahlil iqtisodiyotdagi mavjud iqtisodiy hodisa va jarayonlarni tushuntirish va bashoratlash uchun xizmat qiladi. Normativ tahlil esa iqtisodiyot qanday holda samarali amal qilishini, iqtisodiy jarayonlar o‘z natijasini berishini o‘rganadi. Grafik usul. Iqtisodiy tadqiqotlarda grafik usul muhim o‘rin tutadi. Grafiklar turli iqtisodiy omillar o‘rtasidagi funktsional bog‘liqlik va aloqalarni ko‘rgazmali tasvirlash vositasi hisoblanadi. Bu omillarning ba’zilari mustaqil o‘zgaruvchi hisoblansa, boshqa birlari bog‘liq o‘zgaruvchi hisoblanadi. O‘zgaruvchilar o‘rtasidagi to‘g‘ri bog‘liqlik grafik tarzda koordinatalar o‘qida o‘sib boruvchi chiziq shaklida tasvirlanadi. Teskari aloqa esa pasayib boruvchi chiziq shaklini oladi. Bog‘liq va bog‘liq bo‘lmagan o‘zgaruvchilar uchun koordinatalar o‘qini tanlash ixtiyoriy ravishda, qulaylik va yaxshiroq ifodalash tamoyili asosida amalga oshiriladi. Ya’ni, bu yerda matematikadagi singari bog‘liq bo‘lmagan o‘zgaruvchilar faqat abstsissa o‘qiga joylashtiriladi, degan qat’iy talablar mavjud bo‘lmaydi. Grafiklar tahlil qilinayotgan iqtisodiy o‘zgaruvchilar o‘rtasidagi chiziqli (to‘g‘ri chiziqlar) hamda nochiziqli (egri chiziqlar) bog‘liqliklarni ifodalashi mumkin.