Fanning maqsad va vazifalari

Fanning maqsad va vazifalari 

Ingliz  tili fanining  maqsadi talabalarning  ko’p madaniyatli dunyoda  kasbiy, ilmiy  va 

maishiy  sohalarda  faoliyat  yuritishlarida  kommunikativ  kompetentsiya  (uning  tarkibiy 

qismlari 

hisoblanuvchi 

lingvistik, 

sotsio-lingvistik, 

pragmatik 

va 

boshqa 

kompetentsiyalari)ni shakllantirishdan iborat.  

Ingliz 

tili 

kommunikativ 

kompetentsiyasi 

–  o’rganilayotgan  chet  tilida 

so’zlashuvchilar  bilan  muloqot  qilishni  amalga  oshirish  qobiliyati  va  tayyorgarligi, 

shuningdek,  talabalarning  tili  o’rganilayotgan  mamlakat  madaniyati  bilan  tanishish,  o’z 

mamlakati  madaniyatini  yanada  yaxshiroq  anglash,  uni  muloqot  jarayonida  taqdim  eta 

olishini nazarda tutadi. Mazkur o’quv fanini o’rganishning asosiy vazifalariga talabalarda 

quyidagi kompetentsiyalarni rivojlantirish kiradi: 

lingvistik  kompetentsiya  o’rganilayotgan  til  sohiblari  bilan  muloqot  qilish  uchun  til 

materiallari  (fonetika,  leksika,  grammatika)ni  yetarli  darajada  bilish  va  nutq  faoliyati 

turlari (tinglab-tushunish, gapirish, o’qish va yozuv)da qo’llay bilishni nazarda tutadi. 

Ijtimoiy-lingvistik  kompetentsiya  so’zlovchining  biron  bir  nutqiy  vaziyat, 

kommunikativ  maqsad  va  xohish-istagidan  kelib  chiqqan  holda  kerakli  lingvistik  shakl, 

ifoda  usulini  tanlash  ko’nikma  va  malakalarni  o’z  ichiga  oladi.  Ijtimoiy-madaniy 

kompetentsiya  autentik  nutqning  milliy  xususiyatlarini:  o’zi  yashayotgan  mamlakatning 

urf-odatlari,  qadriyatlari,  marosimlari  va  boshqa  milliy-madaniy  xususiyatlarini  tili 

o’rganilayotgan  mamlakat  bilan  taqqoslagan  holda  taqdim  eta  olish  kompetentsiyasidir. 

U hozirgi  ko’p  madaniyatli dunyoda ta’lim  oluvchilarda chet tilini o’rganish  muhimligi 

tushunchasi,  ingliz  tilida  muloqot  qilish,  o’z  ustida  mustaqil  ishlash  va  ijtimoiy 

moslashuv  vositasi  sifatida  foydalanish  ehtiyojini  shakllantirish  va  rivojlantirish, 

fuqarolik,  vatanparvarlik  fazilatlarini  tarbiyalashda,  chet  tili  orqali  madaniyatlararo 

muloqotni amalga oshirish istagi va xohishida namoyon bo’ladi. 

Strategik  (kompensator)  kompetentsiya ingliz  tili muhitida nutqiy hamda ijtimoiy 

muloqot  tajribasidagi  kamchilik  va  nuqsonlarni  ayrim  verbal/noverbal  vositalar 

yordamida  to’ldirish,  kommunikativ  vaziyatda  tushunmovchiliklar  paydo  bo’lganda 

takroran so’rash, uzr so’rash va hokazolar orqali murakkab  vaziyatlardan uddaburonlik 

bilan chiqib keta olish qobiliyatini nazarda tutadi. 

O’quv  -  bilish  kompetentsiyasi  ta’lim  oluvchining  mustaqil  bilim  olish  faoliyatida  chet 

tillar  va  madaniyatlarni  o’rganishning  kompetentsiyalar  yig’indisi  bo’lib,  zamonaviy 

ta’lim  texnologiyalaridan  foydalanish  bilan  bog’liq  bo’lgan  mantiqiy,  metodologik  va 

umumta’lim  vazifalarni  o’z  ichiga  oladi.    Ingliz  tilini  o’qitish  didaktik,  metodik, 

lingvistik  tamoyillarni  hamda  zamonaviy  ta’lim  texnologiyalarini  qo’llash  asosida 

amalga oshiriladi. 

1. Fan bo’yicha talabalarning malakasiga qo’yiladigan talablar 

Oliy  ta’limning  davlat  standartiga  muvofik  mazkur  fan  bo’yicha  til  o’rganayotgan 

o’qituvchilarning  bilimiga,  o’quviga  va  ko’nikmasiga  qo’yiladigan  talablar 

kuyidagilardan iborat: 

  A Basic User 

Boshlang’ich daraja 

A1 Breakthrough or beginner                               A1 Boshlang’ich daraja 

A2  Way stage or elementary 

A2  Elementar daraja 

  B Pre elementary  

  B Quyi bosqich  

B1 Threshold or intermediate 

B1 Gaplar  tuzish,  o’z  xaqida  ma’lumot 

berish, ilmiy ommabob mavzuni o’qish 

B2 Vantage or upper intermediate 

B2 O’z  mutaxassisligi  bo’yicha  muloqot 

olib borish 

  C Proficient User 

  C O’rta bosqich  

C1 Effective Operational  Proficiency or 

advanced 

C1 Mutaxassislik 

bo’yicha 

fikr 

almashish, rezyume taqdim etish 

C2 Mastery or proficiency 

C2 Yuqori bosqich 

 

Ingliz  tili  bo’yicha  ta’limning  barcha  bosqichlari  bitiruvchilarining  tayyorgarlik 

darajasiga  qo’yiladigan  talablarda  oliy  ta’lim  muassasalarining  ixtisosligi  chet  tili 

bo’lmagan fakultetlari bakalavriat bosqichi bitiruvchilari  to’rt yillik tahsillari nihoyasida 

o’rgangan  ingliz  tili  bo’yicha    B2  darajani  egallashlari    shart.  Unga  ko’ra  bitiruvchi 

talabalar    B2  darajani  ta’minlovchi  quyidagi  kommunikativ  kompetentsiyalarni  

egallashlari lozim. 

Lingvistik kompetentsiya: 

Tinglab tushunish 



  uzoq  davom  etgan  suhbat  va  murakkab  dalillar  keltirilgan  matnni  tushunish  va 

idrok etish; 



  ma’ruza, suhbat,  mukammal yo’riqnomalar, akademik  va  kasbiy prezentatsiyalar, 

savol-javoblar asosiy mazmunini tushuna olish;  



  reklama,  e’lon va ma’lumotnomalarni tushunish; 



  murakkab autentik nutqni tanish va notanish kontekstda tushuna olish; 



  til sohiblari suhbatlari va bahs- munozaralarini tushuna olish; 



 

radio va internet materiallari, intervyularni (suhbat) to’liq darajada tushuna olish. 

Gapirish 



  biznesdagi hamkori  bilan muzokara olib borish;  



 

aniq masalalar bo’yicha axborot olish;  



 

uzoq  muddatli  muzokaralarda  til  sohibi  bilan  qatnashish,  ularni  qo’llab-

quvvatlash, kerak bo’lsa muzokaralarni boshqarish;  



  kundalik mavzularda bahs-munozara, muzokaralarda faol qatnashish; 



 

ixtisoslik (kasb) bo’yicha intervyu, suhbatlarda qatnashish; 



  fikrni  aniqlashtirish,  qaytadan  tuzish  va  bahs-munozara  rivojiga  o’z  hissasini 

qo’shish; 



  muzokaralar olib borish jarayonida muammolarni yechimini ustalik bilan hal etish; 



  vaziyatga qarab savollar berish va javob qaytarish.  

Monolog  



  alohida mavzu bo’yicha qilingan prezentatsiyalar o’tkazish 



 

ixtisosligi bo’yicha asbob-uskunalarni aniq va ravshan tasvirlash; 



 

alohida mavzu bo’yicha og’zaki maruza tuzish; 



  maqola, maruza, bahs-munozaralarni aniq va ravshan qilib umumlashtirish; 



  aniq tizimga asoslangan holda qo’shimcha, yetarli bo’lgan holda va tanish mavzu 

bo’yicha o’z fikrini ifoda qila olish 

O’qish 



 

tanish  va  notanish  mavzu  bo’yicha  tuzilgan  matnlardan  asosiy  /  kerakli  bo’lgan 

axborotni,  shaxsiy  va  mutaxassislik  bo’yicha  korrespondentsiyalarni  (xat-

xabarlarni) tushunish; 



  diagramma, sxema, chizmalarni qisqacha ta’rifini tushunish; 



 

murakkab bo’lgan ma’lumotlarni idrok etish; 



 

maxsus, murakkab bo’lgan yozma yo’riqnoma va qo’llanmalarni tushunish; 



  kasbga oid maqola va ma’ruzalardan kerakli axborotni ajratib olish; 



  kerak yoki nokerakligini aniqlash maqsadida matnni u yoki bu qismini sinchiklab 

o’qish, konferentsiya dasturlarini o’qib tushunish.  

Yozuv. 



  maxsus  ma’lumotlarni  (til  yuzasidan  bo’lgan  xatlarni,  ma’lumotlarni,  elektron 

xatlarni) yoza olish; 



  esse va ma’ruzalarni yoza olish; 



 

aniq mantiqqa ega bo’lgan ilmiy maqolalar va ilmiy tadqiqot ishlarni yoza olish; 



  yozma takliflar, hisobot va rezyumelar tuza olish; 



 

bitiruv malakaviy ishlarni zarur bo’lganda yoza olish. 

Til kompetentsiyasi: 

Leksik kompetentsiya 



  kasbiy leksika va terminlarni ishlata olish; 



 

kommunikativ vaziyatlarda mavzuga oid bo’lgan leksikani ishlata olish; 



 

internatsional so’zlarni tushunish va qo’llay olish    

Grammatik kompetentsiya 



  murakkab grammatik va sintaktik qurilmalarni kommunikativ vaziyatlarda qo’llay 

olish; 



 

bog’lovchi so’zlarni to’g’ri qo’llash; 



  mutaxassislikka  oid  matnlarni  uning  mazmunini  tushunish  maqsadida    matnni 

tahlil qilishi talab etiladi 

2.  Fanni  o’quv  rejadagi  boshqa  fanlar  bilan  o’zaro  bog’liqligi  va  uslubiy  jihatdan 

uzviyligi 

Ingliz  tili  fani  ijtimoiy-iqtisodiy  fanlar  va  ixtisoslik  fanlari    bilan  o’zaro  bog’liq. 

Ushbu fan boshqa fanlar bilan integrallashgan holda  o’rgatiladi. 

3. Fanning ishlab chiqarish sohasidagi o’rni 

Ingliz  tili  fani  ishlab  chiqarish  jarayoni  bilan  bevosita  bog’lanmagan.  Talabalar 

mazkur fandan o’rgangan bilimlaridan boshqa ixtisoslik fanlarini o’zlashtirishda (sohaga 

oid  ma’lumotlarni  ingliz  tilida  izlab  topish,  tahlil  qilish  va  bilim  olish  jarayonida 

foydalanish ), kelgusidagi kasbiy faoliyatlarida  foydalanishlari mumkin.  

4. Fanni o’qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar 

Ingliz  tili  fanini  o’qitishda  ta’limning  quyidagi    ilg’or  va  zamonaviy  texnologiya  va  

metodlaridan foydalaniladi: 



  pedagogik mahorat texnologiyasi (Yu.N.Kulyutkin, Ye.B.Spasskaya); 



  bilimdonlar bahsi; 



  mavqeingizni egallang – shiorlar asosidagi bahs; 



 

ta’limning  faol  uslublari:  “Keys-uslubi”  (Garvard  universiteti  biznes  maktabi), 

ishbop o’yinlar. 

Ijodiy topshiriqlarni guruh bilan hal qilish uslublaridan: 



  delfi  uslubi  –  taklif  qilingan  yechimdan  statistik  uslub  asosida  besh  kamchilikni 

aniqlash  va  ulardan  eng  yaxshisini  tanlab,  baholash,  kamchiliklar  sababini 

aniqlash;   



  qora  quti  uslubi  –  masalani  tahlil  qilish,  ijodiy  bahs  orqali  kamchiliklar  sababini 

aniqlash; 



  kundaliklar uslubi – guruh a’zolarining yon daftarchalaridagi yozuvlarni tahlili va 

ularda berilgan taklif-mulohazalarni muhokama qilish, umumiy fikr ishlab chiqish; 



 

“To’g’ridan-to’g’ri  jamoaviy 

 aqliy  hujum”  (Dj.Donald  Fillips)  –  20-60 

kishilik katta auditoriyada  yangi fikrlarni, samaradorlikni oshirish ish yoki mashq 

mini-guruhlarda olib boriladi va fikrlar jamoada muhokama qilinadi;    



 

“Aqliy  hujum”  –  (E.A.Aleksandrov  i  G.Ya.Bush)  –  guruh  qatnashchilari  ijodiy 

g’oyalarini jamoa, g’oyalari bilan qarshi g’oyalar yordamida faollashtirish, ularni 

qo’llashni baholash;  



  senektika uslubi (U.Gordon) – muammoni ifodalashga o’rgatish, uning qismlarini 

aniqlash,  muammoni  yechishdagi  o’xshashliklarni  topish.  Kreativlikni  o’stirish, 

oddiy  hodisalarning  g’ayri-tabiiy  tomonlarini  topish,  ijodiy  qobiliyatlarini 

aniqlash; 



 

«ARIZ – TRIZ» (G.S.Altshuller va uning maktabi, TRIZ - kashfiyot topshiriklari 

texnologiyalarini 

rivojlantirish) 

– 

o’rganilayotgan 

tizim 

rivojlanishi 

qonuniyatlariga  bo’ysundirilgan  mantiqiy  operatsiyalar  tizimi  40  usuldan  iborat: 

“qo’shilish”,  “matryoshka”,  “qarama-qarshi”,  “zararni  foydaga  aylantirish”  va 

boshqalar.