Fanning nomi: Yer tuzishni loyihalash Bajardi: Razakov. X. X

Fanning nomi: Yer tuzishni loyihalash

Bajardi: Razakov.X.X

Tekshirdi: Bobojonov.A

Mavzu: Yer tuzishni loyihalash texnologiyasi

Yer tuzish loyihasi - yer tuzish ishlarini bajarish natijalariga asosan yerga egalik qiluvchi xoʻjalikning amalda va istiqbolda yerdan foydalanish darajasini aniqlab beruvchi hujjat. Ye.t.l. 4 qismdan: tushuntirish xati, hisob jadvallari, loyiha chizmalari, xuquqiy xzokjatlar majmuasidan iborat. Tushuntirish xatida Ye.t. l .da bajarilishi koʻzda tutilgan tadbirlarni asoslash nuqtai nazari va yer tuzish manbai (obyekt)ning tabiiy-iqtisodiy sharoitlari bayon etiladi. Ye.t.l.ning hisob qismi zarur jadval va loyiha yechimlari boʻyicha hisoblash qaydnomalaridan iborat. Barcha hisob-kitob ishlari oʻz navbatida tushuntirish xatida asoslab beriladi. Loyiha chizmalarida qabul qilingan shartli belgilarga asoslangan, loyihalanayotgan joy tafsilotining amaldagi va is-tiqboldagi holatlari koʻrsatiladi. Ye.t.l. tarkibiga kiruvchi hujjatlar toʻplamida shu loyihani tegishli tashkilotlar va muassasalarda koʻrib chiqish, tasdiqlash, amalga oshirish tadbirlari, loyihani joyga kuchirish toʻgʻrisidagi maʼlumotlar keltiriladi.
E.t.l. xoʻjaliklararo va xoʻjalikda yer tuzish turlariga boʻlinadi. Ye.t.l. barcha ishtirokchi mutaxassislar, loyiha tashkiloti rahbariyati va buyurtmachilar tomonidan imzolanadi. Tayyorlangan Ye.t.l. belgilangan tartibda kurib chiqiladi va tasdiqlanadi.
E.t.l. muntazam ravishda mualliflik nazoratida boʻladi. Ye.t.l.ni amalga oshirish jarayonida ayrim oʻzgartirishlar yoki anikliklar kiritilishi mumkin. Har bir holatda zarur huquqiy hujjatlar rasmiylashtiriladi.
Yer tuzishni loyihalashda avtomatlashgan tizimlar (YTLAT)
tushunchasi, uning maqsadi va avtomatlashtirish obyekti
Murakkab tizimlarni yaratish va foydalanish hamda ularni avtomatlashtirish
nazariyasidan kelib chiqib, prof.S.N.Volkov YTLAT ga quyidagi ta‟rifni bergan:
“YTLAT- bu loyiha tashkiloti bo’limlari bilan o’zaro bog’liq holda, loyihalash ishlarini avtomatik tartibda EHM larda bajaradigan, loyihalashni
avtomatlashtirish vositalari majmuidan iborat tashkiliy-texnik tizimdir” [SAZPR].
U optimallash masalalarini modellashtirish va yechish asosida ko‟p yechimli
loyihalash usullaridan foydalanish, ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish
hisobiga, yer tuzishdagi loyiha-qidiruv ishlari sifatini yaxshilash, mehnat
unumdorligini oshirish, mehnat sarfini kamaytirish va loyihalash muddatini
qisqartirishga qaratilgan.
Yer tuzish bo‟yicha loyiha tashkilotlarida YTLAT dan foydalanish personal EHM
larda yoki ularning lokal tarmoqlarida amalga oshirilishi maqsadga muvofiq
10
xisoblanadi. Bunda kompyuterlarga ulanadigan qo‟shimcha qurilmalardan
(digitayzer, plotter, skaner va boshq.) foydalaniladi. Bu tizimning birlamchi
elementi - yer tuzuvchi-loyihachining avtomatlashtirilgan ishchi o‟rni hisoblanadi.
YTLAT ni yaratishdan ko‘zlangan asosiy maqsad, yerlardan oqilona
foydanish va ularni muhofaza qilish masalalarini, loyihalash jarayonlarini
avtomatlashtirish hisobiga qabul qilinadigan yechimlarni olishning tezkorligini
oshirish, ular sifatini yaxshilash va mehnat sarfini kamaytirish imkonini
beradigan, sifat jihatdan yuqori darajada ma’lumotlarni olish, tahlil qilish va
optimallashtirish texnologiyalarini qo’llash hisobiga, yechishdan iborat.
Avtomatlashgan tizimga o‘tkazish obyekti sifatida yer tuzishni
loyihalash jarayonlari, ma’lumotlarni yig’ish va tahlil qilish, loyihaviy
yechimlarni asoslash, loyihaviy hujjatlarni shakllantirish masalalari qabul
qilingan.
YTLAT yer tuzish bo‟yicha loyiha-qidiruv tashkilotlarida mehnatni ilmiy
asosda tashkil etishni ta‟minlashga, loyihaviy hisoblashlarni avtomatlashtirishga,
xo‟jaliklararo va xo‟jalikda ichki yer tuzish loyihalarini va ishchi loyihalarni tuzish
hamda loyihalarning hayotga tadbiq etilishi ustidan mualliflik nazoratini amalga
oshirishga, qabul qilingan yechimlarning kelib chiqishi mumkin bo‟lgan
oqibatlarini tahlil qilishga xizmat qiladi.
YTLAT ni amaliy yaratishda yer – ishlab chiqarish - aholi - ekologiya
tizimidagi o‟zaro bog‟liqlikni tavsiflovchi ko‟rsatkichlar va o‟zaro aloqalar
tizimini to‟g‟ri belgilash hamda YTLAT qo‟shni yoki funktsional bog‟langan
yuqori darajadagi boshqa avtomatlashgan tizimlar bilan aloqalarini hisobga olish
zarur.
Yer tuzish juda murakkab jarayon bo‟lib, yer tuzish loyihalari doimiy
o‟zgarib turuvchi: ishlab chiqarishni hududiy tashkil etish, yerlardan oqilona,
samarali foydalanish va ularni muhofaza qilish bilan bog‟liq juda ko‟p yozma va
chizma hujjatlardan iborat bo‟ladi. Shu sababli, yer tuzishni loyihalash bir martalik
yoki davriy xarakat bo‟lmay, balki, loyihani ishlash, takomillashtirish va amalga
oshirish bilan bog‟liq to‟xtovsiz jarayondir. Demak YTLAT ham yer egaliklari va
yerdan foydalanichilarni tashkil etish jarayonini tartibga soluvchi umumiy davlat
tizimi bilan ajralmas bog‟langan doimiy xarakatdagi va rivojlanishdagi
avtomatlashgan tizim sifatida tashkil etilishi kerak.

E’tiboringiz uchun raxmat!