Faoliyatda axborot texnologiyalari pedagogik innovatsiyalar, professional

Ma’lumotlar ombori o’zi nima? 
Ma’lumotlar ombori – aniq bir sohaga tegishli ma’lumotlarning strukturalangan va o’z 
nomiga 
ega 
bo’lgan 
majmui. 
Ma’lumotlarni struktaralash – ma’lumotlarni ma’lum xususiyatlari bo’yicha birlashtirish. 
Masalan, korxonaning ma’lumotlar omborida quyidagi axborotlar saqlanishi mumkin: 
1. Korxonaning ishchi xizmatchilari haqidagi barcha ma’lumotlar. 
2. Korxonaning moddiy va texnik bazasi haqidagi ma’lumotlar. 
3. Omborlardagi zahiralar haqidagi ma’lumotlar. 
4. Tayyor maxsulotlar haqidagi ma’lumotlar va hokazo. 
Kompyuterlarda bu kabi ma’lumotlarni qayta ishlash uchun ma’lumotlar strukturasini belgilab 
olish kerak. Ma’lumotlar omborini tashkil etishda axborotlarni saqlash talab qilinadi. 
Ma’lumotlar 
omborida ustunlar Maydon 
, satrlar – Yozuv, Maydon va yozuvlar kesish 
katakchalari esa - Rekvizit deb yuritiladi. 
Maydon 
– 
ma’lumotlar 
ombori 
strukturasini 
belgilaydi. 
Yozuv – o’zaro mantiqan bog’langan maydonlar majmui bo’lib, biror obyektning asosiy 
xususiyatlarini ifodalaydi. 

---

Ma’lumotlar ombori strukturasini to’laroq tushunib olish uchun bir misol ko’ramiz. Ma’lumot 
kiritilmagan birgina maydonlar belgilangan 9-sinf o’quvchilari haqidagi bo’sh ma’lumotlar 
omborini tasavvur qiling. Ma’lumotlar omborini tashkil qilish uchun quyidagicha jadval tuzib 
olinadi. 
№ 
Familiyasi 
Ismi 
Otasining 
ismi 
Tug’ilgan 
sana 
Telefon 
raqami 
Qiziqishi 
1 
Qurbonov 
Bexruz 
Qaxramon 
1993.11.02 
296-88-11 
Sport 
Bu jadvalda ma’lum bir axborot saqlanmoqda - bu ma’lumotlar ombori strukturasi, ya’ni 
maydonlar to’plamidir. Maydonlar jadvalga qaysi ma’lumotlar va qanday ko’rinishda kiritilishini 
belgilaydi. 
Ma’lumotlar omborining xususiyatiga qarab , unda axborotlar uch xil shaklda saqlanadi: 
1) Iyerarxik (chiziqli) 2) To’rli 3) Relatsion (jadvalli) 
Ma’lumotlarning iyerarxik shakli ularni qayta ishlash uchun eng qulay hisoblanadi. Uni quyidagi 
misolda ko’ramiz. 
Misol. Axborotlar omboridan Toshkent shahar , Qorasuv 8-dahasi, 104-uy, 87-xonadonni izlab 
keluvchi mexmonning yo’nalishi quyidagicha bo’ladi: 
1. Barcha davlatlar ichidan O’zbekistonni topadi. 
2. O’zbekiston hududidagi barcha shaharlar orasidan Toshkentni tanlaydi. 
3. Toshkent shahridagi dahalardan Qorasuv – 8 ni topadi. 
4. Qorasuv 8-dahasidagi barcha uylardan 104-uyni topadi. 
5. Xonadonlar orasidan kerakli 87-xonadonni izlaydi, 
Ma’lumotning bunday ko’rinishi iyyerxik shakli deb nomlanadi. 
Agar yuqoridagi misollar biror pog’onadagi ma’lumotlar boshqa pog’onadagi ma’lumotlar bilan 
ikki yoki undan ortiq marta bog’lansa, ma’lumotlarning 
bunday shakli