Фарғона давлат университети сиртқи бўлим “ижтимоий-гуманитар фанлар” кафедраси

Россия саноатида меҳнат унумдорлигининг пастлиги сабаблари
Меҳнат унумдорлиги - бу тахминий, биринчи навбатда, миқдорий кўрсаткич бўлиб, уни янада тушунарли ўзгартиришда "вақт - пул" формуласи билан осонгина тушунтириш мумкин. Яъни, ўртача одам, масалан, америкалик ёки россиялик, яна, масалан, минг реал долларга маҳсулот ишлаб чиқариш учун қанча вақт керак бўлади.
Илмий ва иқтисодий тафсилотларга кирмасдан, маълум бир мамлакатда меҳнат унумдорлиги ЯИМни ходимларнинг умумий сонига бўлиш йўли билан ҳисобланади. Бинобарин, тенг бўлган бошқа нарсалар - сиёсий, солиқ, иқлимий ва бошқалар. - меҳнат унумдорлиги кўпроқ бўлганлар яхшироқ, узоқроқ, гўзалроқ яшайдилар. Wалл Стреет Жоурнал маълумотларига кўра, эвропа Иттифоқи мамлакатларида иқтисодиётнинг саноат тармоқларида меҳнат унумдорлиги Қўшма Штатлардагидан ўртача 20 фоизга паст, бу албатта ҳаёт тарзига таъсир қилади.
Аммо бу кечикиш, ёқимсиз бўлса-да, лекин танқидий эмас, уни Россия ҳақида айтиб бўлмайди. Россиянинг бир қатор саноат тармоқларида меҳнат унумдорлиги Америка ва Европа кўрсаткичларидан ўнлаб марта паст, умуман олганда, Россияда ривожланган мамлакатлар фуқаролари 4-5 баравар ёмон ишлайди.
РИА Новости маълумотларига кўра, унумдорлик соҳалар бўйича сезиларли даражада фарқланади. Шундай қилиб, Россия Федератсиясининг космик корхоналари ҳар йили бир ишчи ёки муҳандис учун 14,8 минг доллар миқдорида ишларни амалга оширадилар; Европа Иттифоқи аерокосмик мажмуасида бу кўрсаткич 126,8 минг долларни, НАСА АҚШда эса 493,5 минг долларни (33,3 баравар юқори) ташкил этади. Электр локомотив ва вагонда ўртача ишчи қурилиш компаниялари Россия йилига 20-25 минг долларни ўзлаштиради, бу франтсуздан тўрт баравар ва канадаликдан саккиз баробар ёмонроқдир. Мамлакатнинг кемасозлик майдонларида ҳам худди шундай манзара: бизнинг кема қурувчимиз худди шу ҳажмдаги металл конструксияларга эга Жанубий Кореяникидан уч баробар секин ишлайди; автомобил саноатида ҳам худди шундай.

ХУЛОСА:
Меҳнат унумдорлиги тушунчаси, унинг моҳиятини фойдаланиш қийматини яратиш жараёнида меҳнатнинг самарадорлиги ёки унумдорлиги сифатида талқин қилиш мунозарали бўлиб қолмоқда. Унинг тавсифи ва ҳисоблаш усулларига турлича ёндашувлар сақланиб қолган. Маҳаллий амалиётда, даражалар бўйича ижтимоий ишлаб чиқариш узоқ вақт давомида уни ҳисоблашнинг турли тамойилларига асосланган кўрсаткичлар қўлланилган. Шундай қилиб, иқтисодиёт ва унинг тармоқларида ижтимоий меҳнат унумдорлиги ва унинг динамикаси жами харажатлар иқтисодини акс эттирди, яъни. нафақат тирик, балки маҳсулот ишлаб чиқариш учун моддийлаштирилган меҳнат ҳам. Шу билан бирга, корхона даражасида меҳнат унумдорлиги динамикаси фақат жонли меҳнат иқтисодиётини акс эттирди. Бу кўрсаткичларни ижтимоий ишлаб чиқариш даражалари бўйича умумлаштириш ва меҳнаткашларнинг иқтисодий манфаатларига тўғри йўналишда самарали таъсир кўрсатиш имконини бермади.
Меҳнат унумдорлигининг ўсиши харажатларнинг камайишига ва ишлаб чиқаришни ривожлантириш учун зарур бўлган фойда олишига олиб келади. Табиийки, тадбиркорнинг шахсий даромади ҳам ортади. Шу билан бирга, ҳосилдорликнинг ўсиши реал ўсиш учун асосдир иш ҳақи ва ходимларнинг даромадлари; фақат шу шароитда улар ишлаб чиқариш бирлигига (рубл) харажатларни оширмасдан кўпайиши мумкин.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:

1.Абдураҳмонов Қ., Бозоров Н., Волгин Н ва бошқалар. “Меҳнат иқтисодиёти ва сотсиологияси”. Тошкент: “Ўқитувчи”-2001 йил, 66-80, 341-343 бетлар.

2.Абдураҳмонов Қ.Ҳ., Ҳолмўминов Ш.Р. “Меҳнат иқтисодиёти ва сотсиологияси” Тошкент-2004 йил, 33-41 ва 67-75 бетлар.
3.Додобоев Ю.Т., Худойбердиев А. “Меҳнат иқтисодиёти ва сотсиологияи”. Фарғона-2001, 45-64 бетлар.
4.Ўзбекистон Республикаси энтсиклопедияси Тошкент: “Шарқ”-1997 йил, 328-329 бетлар.