Fargʻona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya yoʻnalishi 22. 64-guruh talabasi Alijonova Gulira’noning umumiy tabiiy geografiya fanidan tayyorlagan taqdimoti

Fargʻona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya yoʻnalishi 22.64-guruh talabasi Alijonova Gulira’noning umumiy tabiiy geografiya fanidan tayyorlagan taqdimoti

Atmosfera tuzilishi tarkibi. Reja: 1Atmosfera haqida tushuncha. 2 Atmosfera tarkibi. 3 Atmosfera bosimi.

Atmosfera – havo qobiği hisoblanadi.Balandlikka koʻtarilgan sari Atmosfera bosimi va zichligi kamayib boradi. Atmosferaning qalinligi bir necha oʻn ming km boʻlishiga qaramay, uning asosiy massasi yer sirtiga yondashgan yupqa qatlamda joylashgan
Atmosfera butun masalan-sasining taxminan. 50 % yer sirtidan 5 km balandlikkacha boʻlgan qatlamda, qolgan 50 % esa 30 – 35 km balandlikkacha boʻlgan qatlamda toʻplangan. Yer sirtida Atmosferaning zichligi YU-3 g/sm³ boʻlsa, taxminan. 700 km balandlikda 10-16 g/sm³. 
Atmosfera yuqori qatlamlarining zichligi sayyoralararo muhitdagi gazlarning zichligiga tenglashadi. Shuning uchun Atmosferaning keskin chegarasi boʻlmaydi, asta-sekin sayyoralararo fazoga oʻtadi. Atmosferaning yuqori qatlamlari Quyoshdan chiqadigan radiasiya energiyasi taʼsirida issikdik olganligi uchun u qatlamlarning zichligi vaqtga, geografik kengliklarga bogʻliqdir. 
Atmosfera asosan azot (78,09 %), kislorod (20,45 %) va argon (0,93 %) gazlar aralashmasidan iborat, qolgan qismini karbonat angidrid gazi, vodorod hamda geliy, neon, kripton va ksenon kabi inert gazlar tashkil qiladi. Atmosferada juda oz miqdorda metan, azot, oksid, uglerod (I)-oksid va boshqa tabiiy hamda sanoat gazlari boʻlib, miqdori oʻzgarib turadi.
Hayvonot olami va kishilar yashashi uchun suv va kislorod muhim
hisoblanadi. 0 ‘simliklar karbonat angidrid gazini hamda yetarlicha
suv zaxirasini talab qiladi. Ko‘pgina tirik mavjudotlar ekstremal
haroratda, katta miqdordagi zararli nurlarning ta’siri ostida uzoq
yashay olmaydi. Yer tizimida radiatsiyani va suvni ushlab turishga
yordam beradigan, katta qismi kislorod va karbonat angdriddan
iborat bo‘lgan atmosfera Yerni o‘rab olgan havo qobiq hisoblanadi.
Garchi atmosfera yupqa havo qobigi" b o isa ham Yerdagi hayotni
ta’minlovchi haroratni saqlaydigan izolyator vazifasini bajaradi.
Atmosfera boimaganda Yerda kecha va kunduz orasidagi harorat
260°C (500°F)ni tashkil qilar edi. Atmosfera qalqon bo iib xizmat
qiladi, Quyoshning ultrabinafsha nurlarming katta qismini to‘sadi va
meteor yomgirlaridan saqlaydi. Atmosfera - Yerni o‘rab olgan havo
okeani sifatida ham ta’riflanadi.
Atmosfera Yerni bir necha ming kilometr balandlikda o‘rab
turuvchi gazlaming araiashmasidan iborat boiib, uning asosiy
qismini azot va kislorod tashkil etadi. Ushbu havo qatlami Yerdagi
ogirlik kuchi ta’sirida boiadi. U dengiz sathida joylashgan, eng
yuqori zichligi shu yerda, yuqoriga ko‘tari!gan sari esa zichlik
kamayib boradi. Bu havoning siqiluvchan ekanligi tufayli sodir boʻladi.
Alohida gaz molekulasi og‘irligi deyarli hech narsa; shunga qaramay, atmosfera bir butun sifatida sezilarli og‘irlikka ega va Yer
yuzasida har kvadrat santimetrga o‘rtacha 1034 gramm (14,7 funt/
kv dyuym) bosim bilan ta’sir ko‘rsatadi. Bu atmosfera bosimini
odamlar nega sezmasligining sababi bizning ichimizda - qonimizda,
to‘qimalarimiz va hujayralarimizda havo va suv borligi bo‘lib, bu
tashqi bosim bilan ichki atmosfera bosimi muvozanatda bo'lishini
ta’minlaydi.
Atmosfera bosimi muhim ahamiyatga ega, chunki,
Yer- atmosfera tizimi doirasida bosimning o‘zgarishi atmosfera
sirkulyatsiyasini vujudga keltiradi va, shunday qilib bizning obhavo va iqlimni belgilashda asosiy rol o‘ynaydi.
1643-yilda Galileyning shogirdi Evanjelista Torrichelli
atmosfera bosimini o‘lchaydigan asbob simobli barometmi
yaratish uchun asos bo‘lgan tajriba o‘tkazgan.
Balandlikka chiqqan sayin havo bosimi pasayadi, havoning
har bir nafasimizda kislorod tarkibi kamayadi. Havo bosimining
o‘zgarishi faqatgina balandlikka bog‘liq emas. Yer yuzasida katta
boim agan, biroq bosimning muhim o‘zgarishlari insolyatsiya
jadalligi, global sirkulyatsiyaning umumiy harakati hamda mahalliy
namlik va yog'inlarga bog‘liq. Demak, muayyan joyda havo
bosimining o‘zgarishi ko‘pincha ob-havo sharoitlarining o‘zgarishini
ko'rsatadi.
Havo bosimi gorizontal o‘zgarishlarining sabablari ikki turda
guruhlanadi: iliq (harorat bilan aniqlanadi) va dinamik (atmosfera
harakati bilan bog‘liq).

Etiboringiz uchun rahmat