Farg‘ona Davlat Universiteti Texnalogik ta‘lim yo‘nalishi 22-19 guruh talabasi O'sarova Shoiraxonning O'zbek tilining sohada qo'llanishi fanidan tayorlagan slaydi

Fanga oid terminlar 20 ta

• BIZNESMEN - (inglizcha business-ish, man-odam)- biznes bilan shug'ullanuvchi shaxs, korchalon.
• BIRJA - (goll.beurs, nem. Borse-hamyon)- 1) mahsulot, valyuta va qimmatbaho qog'ozlarni ayirboshlashda, hisob va ma'lumot xizmatlarini amalga oshirishda faol qatnashuvchi tashkilot. Xizmat ko'rsatgani uchun vositachilik yig'imini oladi; 2) birja savdo-sotig'i bo'ladigan joy.
• BOJ- (arab.-o'lpon, soliq) - bojxona nazorati ostida davlat tomonidan mamlakat chegarasidan olib o'tiladigan tovarlar, mol-mulk va qimmatbaho qog'ozlardan undiriladigan pul yig'imlari.
• BROKER - (ingl.broker)- mahsulot, qimmatbaho qog'ozlar, valyuta sotuvchilar va xaridorlar o'rtasidagi rasmiy dallol. O'zi yoki mijozlar nomidan kelishuvlar, shartnomalar tuzish huquqiga ega shaxs.
• VALYUTA - ( ital. valuta. lat. valere- qadrlanmoq, qiymat )- mamlakatning pul birligi va uning tipi (oltin, kumush, qog'oz, pul)ga tenglashtirilgan to'lov vositalari.

• Bank hisobini yopish. Ushbu bank atamasini kredit karta egalari yaxshi tushunishlari kerak. Qarzni to'lash bankdagi hisobni yopishni anglatmaydi. Uni yopish uchun siz ariza to'ldirishingiz va hisob bekor qilinganligini tasdiqlovchi hujjatni olishingiz kerak.
• Garov. Garov, qoida tariqasida, bankdan olingan kreditni to'lash uchun qisman yoki to'liq "sug'urta" vositasi bo'lib xizmat qiladigan mulk va qimmatbaho narsalardir.
• Xavfsizlik zanjiri. Garov majburiyatiga ko'ra, kredit muassasasi kreditni yoki kreditni to'lash uchun garovga qo'yilgan mol-mulkdan foydalanish huquqiga ega.
• Ipoteka. O'z nomidan mulk yoki qimmatli qog'ozlar garovi rasmiylashtirilgan jismoniy shaxs yoki tashkilot.
• Investitsiyalar. Bir necha yil ichida kelajakda foyda keltiradigan loyihalarga moliyaviy sarmoyalar.
• To'plam. Do'konlar, korxonalar, tashkilotlarning kassalarida qabul qilingan naqd pul yig'ib olinadi, ya'ni ushbu summalarni korxonaning joriy hisob raqamiga o'tkazgan holda banklarga topshiriladi.
• Inflyatsiya. Ma'lum bir davr uchun, masalan, bir oy yoki bir yil uchun tovarlar va xizmatlar narxlarining o'zgarishi, oshishi.
• Ipoteka. Bankdan ipoteka krediti yoki ipoteka krediti olish uchun garovga qo'yilgan er, ko'chmas mulk. Ipoteka brokeri. Ipoteka bozorida malakali mutaxassis. U mijozning individual imkoniyatlarini hisobga olgan holda maqbul ipoteka shartlarini tanlash bo'yicha xizmatlarni taqdim etadi.

• Obligatsiya. Doimiy daromadli qimmatli qog'ozlarni chiqarish orqali mablag'larni jalb qilish. Korxonalar yoki davlat, aktsiyadorlik jamiyatlari, fondlar tomonidan chiqarilgan.
• Overdraft. Debet to'lov kartasi, ba'zan kredit karta uchun qisqa muddatli kredit shakli. Overdraft shartnomasini tuzganingizdan so'ng, hisobingizdagi (kartadagi) qoldiqdan ko'proq mablag'ni ishlatishingiz mumkin.
• Ombudsman. Ombudsman ijroiya hokimiyati va davlat xizmatlari, fuqarolarning ariza va shikoyatlari ustidan nazoratni amalga oshiradi.
• Operatsion lizing. Qisqa muddatga mulkni ijaraga berish.
•  CTP. Avtotransport egalarining avtoulov egalari javobgarligini majburiy sug'urta qilish.
• Ulashish. Fuqarolar - kooperativ tashkilot a'zosi tomonidan to'langan badal miqdori.
•  Paritet. Ikki yoki undan ortiq omillarning teng yozishmalari. Masalan, huquq va majburiyatlarning tengligi. 
• Affillangan kredit. Banklarning ishonchli mijozlari uchun yanada qulay shartlarda qisqa muddatli (3 oygacha) kredit olish mumkin. Barqaror korxonalarga vaqtincha moliyaviy yordam ko'rsatish uchun mo'ljallangan.

• Joriy hisob. Pul mablag'larini saqlash va naqd pulsiz to'lovlarni ishlab chiqarish uchun tashkilot, mansabdor shaxs yoki fuqaroning nomidan tuzilgan hisob.
• Tender. Tovarlar, xizmatlar yoki ishlarni etkazib berish bo'yicha takliflarni tanlov asosida tanlash.
• Muzokaralar. Raqobat asosida tovarlarni sotib olish va sotish usuli. Mavjud takliflarning eng foydalilarini tanlashga imkon beradi.
• Savdogar. Muayyan mahsulotni (valyuta, qimmatli qog'ozlar, xom ashyo va boshqalar) sotib olish / sotishni taklif qiladigan birja savdosi ishtirokchisi.
• Ustav fondi. Ta'sischi (davlat, tashkilot, muassasa, mehnat jamoasi, individual) tomonidan korxonaning doimiy tasarrufiga berilgan moddiy va pul mablag'larining yig'indisi.
• Buxgalteriya foizi. Veksellar, qimmatli qog'ozlar, aktsiyalar va obligatsiyalar kuponlari, boshqa qarz majburiyatlari, ular bo'yicha to'lash muddati tugagunga qadar bank tomonidan olinadigan haq.
• Moliyaviy piramid. Foyda yangi investorlarning mablag'lari hisobidan to'lanadigan tijorat institutini tashkil etish usuli.
• Xolding. Asosiy kompaniya va uning filiallarining umumiyligi.
• Maqsadli kredit. Berilishi faqat ma'lum maqsadlar uchun sarflash majburiyati bajarilgandan keyingina berilishi mumkin bo'lgan kredit.

• QQS- Qo'shilgan qiymat solig'i.
• Shaxsiy daromad solig'i - shaxsiy daromad solig'i - shaxsiy daromad solig'i. Soliqni to'lashda bir qator imtiyozlar taqdim etiladi. Shuningdek, "soliqqa tortilmaydigan minimal" mavjud. Soliq stavkasi 13% ni tashkil qiladi. Pensiya daromadlari shaxsiy daromad solig'idan ozod qilinadi.
• PSRN - asosiy davlat ro'yxat raqami.
• ASOSIY - umumiy soliq tizimi.
• FIU - Rossiya Pensiya jamg'armasi.
• Soliq stavkasi - soliq shaklida to'lanishi kerak bo'lgan soliq solish birligiga soliq summasi. Agar soliq naqd pulda olinadigan daromaddan olinsa, soliq stavkasi soliq solinadigan daromadga foiz sifatida belgilanadi.
• USNO - soddalashtirilgan soliq tizimi - "soddalashtirilgan".
• MHIF - majburiy tibbiy sug'urta jamg'armasi.
• FSS- Ijtimoiy sug'urta fondi.
• Bayonot- hisobvaraq holati to'g'risidagi guvohnoma va istalgan davr uchun operatsiyalar.

Oʻz-oʻziga ishonch hosil qilish va omma oldida soʻzlash sanʼati kitobi .

• Oʻz-oʻziga ishonch hosil qilish va omma oldida soʻzlash sanʼati“ (inglizcha: How to Develop Self-Confidence and Influence People by Public Speaking) — amerikalik psixolog Dale Carnegie qalamiga mansub kitob. Ilk bor 1926-yil „Omma oldida soʻzlash: Biznesmenlar uchan amaliy kurs“ (inglizcha: Public Speaking: a Practical Course for Business Men) nomi bilan chop etilgan. 1937-yil „Omma oldida soʻzlash va biznesda odamlarga taʼsir oʻtkazish“ (inglizcha: Public Speaking and Influencing Men in Business) nomi bilan qayta nashr qilingan.

1956-yil kitobi nomi yana „Oʻz-oʻziga ishonch hosil qilish va omma oldida soʻzlash sanʼati“ (inglizcha: How to Develop Self-Confidence and Influence People by Public Speaking) qilib oʻzgartirilgan. Asar rus va oʻzbek tillarida aynan shu nom bilan tanilgan. 1962-yil kitobning Carnegie kursi uchun moslashtirilgan nashri „Samarali nutq soʻzlashning tez va oson yoʻli“ (inglizcha: The Quick and Easy Way to Effective Speaking) (1962) nomi bilan chop etilgan. 2005-yil kitobning yangi nashri „Muvaffaqiyatga erishish uchun omma oldida soʻzlash“ (inglizcha: Public Speaking for Success) nomi bilan dunyo yuzini koʻrgan.
1956-hamda 1962-yilgi nashrlarni Dorothy Carnegie tayyorlagan. 2005-yilgi nashrni Arthur Pell nashrga tayyorlagan. Pell versiyasida Dorothy Carnegie versiyasida olib tashlangan materiallar qayta tiklangan. Kishilarga mustaqil ravishda oʻsishda koʻmaklashishni koʻzlovchi ushbu asar oʻz-oʻziga yordam berish (inglizcha: self-help) janridagi eng mashhur kitoblarning biridir.
Asar muallifning kurslari davomida qoʻllanilgan standart adabiyot boʻlgan. Kitobning asosiy maqsadi omma oldida soʻzlashni chuqur tushuntirib berish hamda omma oldida nutq soʻzlashda kelib chiqadigan qoʻrquvlarni yengishga yordam berishdir
Oʻz-oʻziga ishonch hosil qilish va omma oldida soʻzlash sanʼati“ oʻnlab tilga, jumladan, oʻzbek tiliga tarjima qilingan. Asarni oʻzbek tiliga rus tilidan Fatxulla Namozov oʻgirgan. Oʻzbek tilida ilk bor 2010-yil Toshkent shahrida „Yangi asr avlodi“ nashriyoti tomonidan chop etilgan. Yana „Doʻst orttirish va odamlarga taʼsir koʻrsatish toʻgʻrisida“ (inglizcha: How to Win Friends and Influence People) va „Bezovtalikni tark etish va yangi hayot boshlash sirlari“ (inglizcha: How to Stop Worrying and Start Living) kitoblari bilan birgalikda „Muvaffaqiyat kaliti“ nomi bilan toʻplam oʻlaroq chop etilgan. Toʻplamni oʻzbek tiliga rus tilidan Fatxulla Namozov oʻgirgan.

O'zbek tilining imlo qoidalari va soha egalarining savodxonligi

• Yozuv har bir xalqning ma'naviy boyligi, yuksak ma-daniyatga erishganligining o'ziga xos ko'rinishi sanaladi. So'zlarning yozilishidagi barqarorlik, qat'iylik millatni yakdiilikka, ma'naviy jipslikka yetaklaydi. Shu ma'noda har bir xalq o'z tilining imlo qoidalarini ishlab chiqadi, uni amali-yotga tatbiq etadi. Kirill yozuviga asoslangan imlo qoidalarimiz 1956-yilda tasdiqlangan edi. Davr o'tishi bilan u eskirdi, amaliy ehti-yojlarimizga javob bermay qoldi. Shu bois, 80-yillarning boshlaridayoq uni yangilashga urinishlar boshlandi. O'zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi, mustaqil-likning qo'lga kiritilishi yangi imlo qoidalarini ishlab chi-qish uchun qulay imkoniyat yaratdi. Lotin yozuviga asos­langan yangi alifboning joriy etilishi esa bu jarayonni yanada tezlashtirib yubordi. Shu maqsadda O'zbekiston Respub-likasi Vazirlar Mahkamasi 1995-yilning 24-avgustida 339­-sonli «0'zbek tilining asosiy imlo qoidalarini tasdiqlash ha-qida» qaror qabul qildi. U 82 banddan iborat bo'lib, quyi-dagi bo'limlarni o'z ichiga oladi.

UNLILAR IMLOSI Yangi imlo qoidalarida unli harflarning yozilishiga keng o'rin ajratilgan. !A a harfi savol, zamon, bahor so'zlarida «o» kabi aytilsa ham har vaqt «o» yoziladi. "? O o harfi boshqa tillardan kirgan quyidagi so'zlarda «a» singari talaffuz etiladi, biroq hamisha «o» yoziladi: koliej, monitoring, dekloratsiya, omonim, okulist va h.k. Shuningdek, o ba'zan o' kabi aytilishi ham mumkin, lekin baribir «o» yozilaveradi: tonna, noyabr, boks, tort va h.k. 61 i harfi bilan, bilim, til, tilak, harxil, qism kabi so'zlarda qisqa aytiladi va «/» yoziladi, badiiy, ommaviy, Lutfiy singari so'zlarda «/» cho'ziq aytiladi, lekin doimo «iy» yoziladi. 4' Uu harfi yutuq, butun, tovuq, sovuq, sovun kabi so'zlarda «/»ga monand talaffuz etilsa-da, qoidaga binoan ««» yozi­ladi. Ј,0'o'harfi o'zbek, o'Ika, o'simlikkabi so'zlarda old qator, o'rta-keng, lablangan unli tovushni ifodalash uchun yozi­ladi. bE e harfi e 'Ion, ehtirom, fe % bermoq, meros, mone, tole, kofe kabi so'zlarda old qator, o'rta-keng, lablanmagan unli tovushni ifodalash uchun yoziladi:
«e», «e», ««?», «x» harflari yangi alifboda quyidagicha yoziladi: e: yetti, yetmish, yetim; yo: yolg'iz, yomon, yong'oq; yu: yulduz, yumshoq, yumuq. ya: yakka, yangi, yaroqsiz; Milliard, material, million, radio, ukrain, said, doim, shoir, teatr, okean singari so'zlar talaffuzida unlilar orasida «y» undoshi qo'shib aytilsa-da, yozuvda tushib qoladi. Taassurot, taalluqli, taajjub, matbaa, saodat, maorif, muomala, inshoot kabi so'zlar o'rtasidagi unlilar yozuvda saqlanadi.
UNDOSHLAR IMLOSI «B» tovushi boribjavob, hisob, bob, xitob kabi so'zlarda «p», qibla, tobla so'zlarida «v» tarzida aytilsa ham «b» yozi­ladi. Avtomat, avtobus, avtomobil kabi so'zlarda «v» tovushi «f» tarzida tallafuz qilinsa-da, doimo «v» yoziladi. Fursat, fizika, fabrika, fahm-farosat, fasl singari so'zlarda «f» tovushi «p» kabi aytiladi, lekin asliga muvofiq ravishda har doim <> yoziladi. Obod, ozod, faryod, tadbir, tadqiqot kabi so'zlarda «d» tovushi «t» tarzida aytilsa-da har vaqt «d» yoziladi. Iztirob, tuzsiz, bo'zchi so'zlarida «z» tovushi «s» kabi aytiladi, biroq hamisha asliga mos ravishda «z» yoziladi. / j harfi jon, jahon, juma, g'ijjak, vaj so'zlarida til oldi, jarangli, portlovchi «j» , jurnal, ajdar, garaj, tiraj so'zlarida esa til oldi, jarangli, sirg'aluvchi «dj» undosh tovushini ifodalash uchun yoziladi.
Sh sh harfi shahar, shimol, shoshmoq, osh, bosh kabi so'zlarda til oldi, jarangsiz, sirg'aluvchi tovushni ifodalash uchun yoziladi. Sh harfi ikki tovushni ifodalasa, oraga tu-tuq belgisi qo'yiladi: Is'hog, as'hob kabi.
Ch ch harfi chumoli, choy, achchiq, soch kabi so'zlarda til oldi, jarangsiz, qorishiq undosh tovushni ifodalash uchun yoziladi. R r harfi rahmat, rahm, diyor; L I harfi lola, bol, olmoq; N n harfi non, ona, osmon; G g harfi gul, ega, eg; Kk harfi kam, ikki, tok; Yy harfi yetti, yuz, dunyo, toy; Ng ng harfi ko'ngil, tong, ong; Q q harfi qizil, oq, aql; G' g' harfi g'oz, og'a, tog1; X x harfi xalq, axborot, baxt; H h harfi hamma, hosil, ehson, isloh kabi so'zlardagi muayyan tovushlarni ifodalash uchun yoziladi. Farzand, band, poyezd so'zlaridagi «d» undoshi, go 'sht, past, artist so'zlaridagi, «t» undoshi talaffuzda tushib qolsa ham yozuvda doimo ifodalanadi. Xuddi shuningdek metall, kilovatt, kongress kabi so'zlar oxiridagi qo'sh undoshlardan biri talaffuzda tushi-rilib qoldirilsa ham yozuvda hamisha ifodalanadi. Tutuq belgisi a'lo, ta'lim, e'lon, she'r, fe'l kabi so'zlarda unlidan keyin kelib, uning cho'ziqroq aytilishini ta'minlaydi. Mo'jiza, mo'tadil, mo 'tabar kabi so'zlarda o'unlisi cho'ziqroq aytiladi, lekin tutuq belgisi qo'yilmaydi. San'at, in'om, mas'ul kabi so'zlarda unlidan oldin qo'yilib uning undosh tovushdan ajratib aytilishini ta'minlaydi

Siddiq Mo’minning “Muloqot mezoni “ asari.

Inson qadami Oyga yetti.Qo'yib bersa Quyoshga ham chiqqimiz bor.Lekin atrofimizda shunday insonlar borki,hali hech kim ularning yurak sadolarini tinglab ulgurmagan. Zeroki, G.Bryuxner aytganidek: “Inson-tubsiz. Unga qaragan kishining boshi aylanib ketadi". Mana shunday ekan hayotda o'ziga yaxshi suhbatdosh topganlar baxtlidirlar.Chunki kimgadir o'z qalbing sadolarini to'g'ri yetkaza olishing uchun,sen boshqalar o'zida his qilgan narsani yurakdan his qilib tinglashni bilmog'ing darkor.

Siddiq Mo'minning ,,Muloqot mezoni " kitobi ayni yuqoridagi mavzularga bag'ishlangan.Asarda ilgari surilgan mavzular kishilardagi o'rtasidagi fikr almashish jarayonining o'ziga xos xususiyatlari ,to'g'ri va ta'sirchan so'zlash ,teran va ixcham fikrlash qoidalarini keng qamrovda yoritib berishga mo'ljallanadi.Shuningdek, asarda tinglovchi va so'zlovchi o'rtasidagi bog'liqlik haqida ham biz bilmagan ko'pgina ma'lumotlar keltirilgan.Kitobni o'qib tugatar ekanman u xotiramdan o'chmas iz qoldirganiga aminman.,,Muloqot mezoni "shaxsan mening hayotimda insonlar bilan muomalam yaxshilanishida ajoyib qo'llanma bo'ldi.Kitobni bemalol yosh-u qari o'qishi kerak bo'lgan asarlar qatoriga kiritish mumkin.Chunki undagi maslahat va o'gitlar har birimizning hayotimizda katta ro'l o'ynaydi.

Men tanlagan soha

Muhim kasbiy sifatlar: mantiqiy fikrlash; yuqori rivojlangan diqqat e'tibor; mas'uliyat; tez qaror qabul qilish qobiliyati; yaxshi va tezkor xotira; matematik qobiliyat; qo'l barmoqlari motorikasining rivojlanganligi; tasav vurning rivojlanganligi; diqqatning tez ko'chishi; yuqori darajada rivojlangan texnik qobiliyat.

Shaxsiy fazilatlar: diqqatni jamlay olish; tizimli ish bajara olish; jismo niy chidamlilik; tartiblilik; uzoq o'tirib ishlay olish; javobgarlilik; puxtalik; xushmuomalalik.

Kasb tanlashda vaqt muhim omil hisoblanadi. Qiziqish va qobiliyatimizni bilish uchun ajratilgan vaqt katta ahamiyatga ega. O'quvchi kasb tanlash uchun taxminiy reja ishlab chiqishi maqsadga muvofiq. Rejada taxminiy muddatlar belgilanib, belgilangan oxirgi muddat o'quvchi uchun qat'iy chegara bo'lib xizmat qilishi kerak. Har qanday qiziqish va qobiliyatni rivojlantirmasak va unga vaqt-vaqti bilan murojaat etib turmasak, ular sekin-astalik bilan yo'qolib borish xusu siyatiga ega.
O'quvchi-yoshlarni kasb-hunarga yo'naltirish ularning qiziqishlari, moyil liklari, layoqatlari hamda shakllangan qobiliyatlariga mos holda kasb-hunar tanlashlariga koʻmaklashishdan iboratdir. Bu jarayonda ular xalq xoʻjaligi, sanoat, transport va boshqa sohalarga tegishli kasblar va ularga ehtiyoj lar, shuningdek, mehnat bozorining kadrlarga bo'lgan talablari to'g'risidagi ma'lumotlar bilan tanishtiriladi. Kasb-hunarga yo'naltirish ta'lim muassasalarida o'quv-tarbiya ishlarining ajralmas qismidir.
Ma’lumki, barcha kasb-hunarlarni, eng avvalo, o‘qituvchilar o‘rgatadilar. Birinchi darsni ham o'qituvchi beradi. Binobarin, barcha kasblar orasida o‘qituvchilik kasbi juda sharafli va mas’uliyatli kasb hisoblanadi.