Farmakognoziya

Ki m yoviy tarki bi. Y er ustki qism i tarkibida 4,5 foiz flavonoidlar, antotsianlar (gullarida 0,43 foiz), fenolkislotalar (3,2 foiz), 5,15 foiz iridoidlar, 2,19 foiz kum arinlar, 0,1 foiz efir moyi, 0,13 foiz karotinoidlar, vitamin C (55 mg foiz), organik kislotalar (1,76 foiz), 4,84 foiz qandlar, 2,3 foiz oshlovchi va boshqa moddalar bor.
Ishlatilishi. Q o'ziquloqning yer ustki qism ini dam lam asi tinchlantiruvchi vosita sifatida ishlatishga tavsiya qilingan. O'zbekiston Sog'liqni saqlash vazirligi tibbiyot amaliyotida shu m aqsadda qo'ziquloq dam lam asini respublika hududida ishla tishga ruxsat bergan.
Dorivor preparatlari. Mahsulot damlamasi.


ZARAF SHON AR CHAS I ME VASI - F RUCT US JUNIPERI ZERAVSCHANICAE
O'simlikning nomi. Zarafshon archasi — Juniperu s zeravs-chanica Kom.; sarvidoshlar — Cupressaceae oilasiga kiradi.
Zarafshon archasi (qizil archa) ikki uyli, shox -shabbasi qalin, oval yoki konussimon, bo'yi 20 m gacha bo'lgan qizg'ish po'stloqli daraxt yoki ba'zan buta. Shoxlari yo'g 'o n, uchidagilari yashil-ko'kim tir, ingichka (yo'g'onligi 1 -1,5 mm ). B arglari tangachasimon, cho'ziq-tuxum simon, o'tkir uchli. E rkak gullari (changchi boshoqchalar) kengtangachali, sporangiyalari 3 -6ta, erkin holda; urg'o chi qubbalari o'zaro birlashgan, m evalari yeti -lish oldida shishib qalinlashadigan 3 —9ta tangachadan tashkil topgan. Mevasi — sharsimon, qisqa bandli, xomligida yashil, pishganida to'q qo'ng'ir rangli, qattiq, 2 -3 (ba'zan 4) urug'li g'udda m eva.
Aprel-iyun oylarida gullaydi, mevasi kelgusi yili oktabr -dekabr oylarida pishadi.
Geografik tarq alishi. A sosan, Pomir -Oloy, Tyan-S han (Qora tog'g acha) tog' tizmalaridagi, dengiz sathidan 1000 m dan 2500 m gacha bo'lgan balandlikdagi adir va tog'larda, toshli hamda chag'ir toshli yonbag'irlarda o'sadi. O'zbekistonning T oshkent, Farg'o na, Samarqand va Bu xoro viloyatlarida uchraydi, ba'zan katta archazorlar tashkil qiladi.