Farmatsevtika ta'lim va tadqiqot instituti Mustaqil ish Populyasiyalar ekologiyalari

Populyatsixt klassifikatsiyasi . Populyatsiyani klassifikatslyalashda bir necha prinsiplarga amal qillnadi, populyatslyaning makonda taroplishini N.P.Naumov (1963) quyldaglcha farqlaydl: elementlar (boshlang'ich soda), ekologik va jo'g'rofik populyatsiyalar. Ulaming ciisqacha ta'rifi quyIdagicha: 1.ElementlamIng populyatslya — bu uncha katta bolmagan, bir xil Joyda uchraydigan tur vakillarining yig'indlsi. Agar blogeotsenoz ichida yashash sharofti bar xil bo'Isa, populyatslyalarning soni ko'p boladi va ko'p sonli populyatslyalar hosil giladi. Bir xil sharoltda bunday holat kam 2. Ekologik populyatslya sodda, elementlar popuiyatsiyaiar yig'indisidan hosil bola& Ular ma'Ium blogeotsenozlardan, tur ichiclagi guruhlarda yuzaga keladl. Masalan, olmaxonning '`qa-ag' ay", qoraciaragtay, oqqarag'ay kabi populyatsiyalari uchraydl. Lekln, bu populyatslyalt bir-blrldan kesk1n chegaralanmayth, War o'nasida genetic Infomlasiya tez-tez o'tib turadi 3. Geografik populyatslya- ekologik populyatslyalani o'z Ichiga oladi, bir xil geografik sharolt va muhitda uchraydl. Leldn geografik populyatsiyaiar yetarli daraJada chegaralangan olchamlari kompayish qobillyatlari, ekologik moslashIshlarl, flziologth va xulqiy xususiystlarl bilan farqlanadi.
Populyatsiya sonining muting va aniq hisobga olish mumkin emas. Buning sabablari quyidagilardan lborat, ya'ni: 1.Populyatsiya ichidagi ayrim organizmlarni hayoti davomida kuzatib borishi qiyin, biroq ularning hayot sikllarining ayrim davrlarda kuzatish, sonini hisobga olish, qalinligini aniqlash mumkin. Jumladan, qushlar uya qurayotgan vaqtda hisobga olish mumkin. Bahorda kichik ko'lmaklarda qo'sfillayotgan baqalarning sonini hisobga olsa bo'ladi. Biroq boshqa fasllarda ularning sail qalinligini hisobga olish og'ir bo'ladl. Ular tars:Lan ketadl. 2. Populyatsiya a'zolarining sonini aniqlashda ular tarqalgan joy (makon) va vaqt bir xil, bir — biriga to'g'ri kelishi kerak, makon blr, sonini hisoblash vaqtida (enalab, kunning o'rtasl, tun yoki bahor, yoz ,kuz, qish) har zIl bo'Isa, populyatslya a'zolarinIng sonl aniq bollmaydL 3. Populyataya sonini anlqlashga old ma'Iumotlar o'sishi, kospaylshl va doim o'zgarib turushi mumkin. Hisoblash uslubl o'zgaradl, yangi yondoshlar, hisoblash asbablarl ishga sollnadl va natlJada populyatsiya sonlga ham o'zgarlshlar klradl. TabIly populyatslyalarda hayvonlarnIng sonI uch sababp ko'ra chegaralangan: p)( iv 1 1. Tablly zaclralat (ozuqa; Joy Vd DOSIICIataifItilngtetIshmaslIgl; 2. HayvonlamIngshu zazIralarinl (tarciallb, thdlrib)topa olmaslIgl; 3. Poputyatsiyaning o'sish tezlIgIda yawning chegaralanganlIgl va uning daraJasIn lag IJobly aharnlyatlIgi. Populyatsiyaning tuzulishi. Populyatslya alzolamIng Jins, yosh bo'ylcha, morfologIk ko'rinishl, flziologIk Jarayonl, zulqly holatiai, genItek xususiyatlari va hududlar bo'ylcha taqshnlantshl populyatsiyanIng tuzulishini aks ettlradl. Turning um umly blologik xususlyatiari, muhitning abiotik va blot Ik omillari hamda boshqa ta'slrlar asoslda populyatslya tuzulishl kellb chlqadl va unga tur vakIllarinIng harakatchanlIgl, ma'Ium Joyga boglanganlIgl va og'ir to's1q1anl oshib o'ta bIllshl kabi belgIlar kiradi. Masalal, shimoliy bug'ular doim fasllar bo'ylcha keng hududlarda mingiab idlometrlar mIgratslya Oath. Shu mIgratslya davrida Jo'g'rofik to'siq (daryo, Ito% botqoq) Jar, tog' tizimlaidan o'tadi. Ularning populyatslyalarI kata, sal ko'p bo' ladl.