MOLIBDEN VA VOLFRAMNING OLINISHI ,BIRIKMALARI VA XOSSALARI
Reja: Kirish I bob 1.1 Molibden va volframning davriy sistemadagi o’rni . 1.2 Molibden va volframning tarqalgan birikmalari II bob 2.1 Molibden olinishi . 2.1 Molibdenning ishlatilishi 3.1 molibdenning izopolianionlari
MOLIBDEN - Molibdenning kimyoviy belgisi Mo bulib, lotincha nomi – Molybenum deb ataladi (molibden – kurgoshinning grekcha nomidan olingan yoki kora rang degan ma’noni anglatadi). U davriy sistemaning VI davr, VI guruxida joylashgan. Uning nisbiy atom massasi 95,94 ga, yadro zaryadi esa 42 ga teng (yadrosida jami 42 ta proton va 54 ta neytrondan iborat). Uning atom tuzilishi KLM 4s24p64d55s1 ga, nisbiy elektromanfiyligi esa 1,8 ga teng. Er pustlogida molibdenning mikdori 0,003% (ba’zi adabiyotlarda 0,001% ga) yakin bulib, u tarkok element xisoblanadi.
- Molibden minerallaridan eng muxim molibden yaltirogi yoki molibdenit MoS2 dir; Vulfenit PbMoO4 kamrok uchraydi. Molibden minerallari AKSH ning Kolorado shtatida kup uchraydi; oz mikdorda Arministonda, Norvegiya, YAponiya va Avstraliyada kazib olinadi.
- 1778 yilda SHeele molibdenitga nitrat kislota ta’sir ettirib molebdat kislota xosil kiladi. Molibdent elementi xolida fakat 1782 yilda Xelm (Gelm) tomonidan xosil kilindi.
- Molibdenning oltita izotopi bor: 98Mo (23,35%), 96Mo (16,5%), 95Mo (15,70%), 100Mo (9,62%), 97Mo (9,45%) va 94Mo (9,12%) va 11 ta sun’iy izotopi olinganligi ma’lum.
FIZIK –KIMYOVIY XOSSALARI - Toza molibden yaxlit xolatda kumush kabi ok metall (lekin kukun xolida kulrang tusli) u fakat yukori temperaturadagina bolgalanadi va chuziladi, lekin elektr tokini juda yaxshi utkazadi. Uning zichligi 10,3 g/sm3 ga teng. Mexanik jixatdan molibden yaxshi ishlana oladigan metall; uning moos shkalasidagi kattikligi 5,5 ga teng.
- Odatdagi temperaturada molibden xavoda barkaror buladi, xavo kislorodi bilan fakat yukori temperaturadagina reaksiyaga kirishib, molibden VI oksidini xosil kiladi yoki bu oksid molibdenni toza kislorod ishtirokida 600 0S temperaturada yondirish bilan xam xosil kilish mumkin. . Molibdenning oksidlanish darajalari uning birikmalarida +2, +3, +4, +5 va +6 ga teng. Bular orasida barkarori +4 va +6 dir.
- Molibden kupchilik birikmalar tarkibida kislorodli anion MoO42- xolida buladi. Olti valentli molebden (Mo6+) ionining radusi 0,065 nm bulib, u W6+ ioni radusiga juda yakin. Molibden bilan volframning bir - biriga juda uxshashi va tabiatda birgalikda uchrashiga sabab ularning ion raduslarining deyarlik tengligidir.
- Yаxlit xolatdagi molibden odatdagi sharoitda xavoda oksidlanmaydi. Fakat 600 0S da oksidlani MoO3 ga aylanadi molibden toza kisloroda 500 – 600 0S da yonib ketadi. 700 0S da suv bugi bilan reaksiyaga kirishib, vodorod ajratib chikaradi:
- Mo + 2N2O = MoO2 + 2N2
- Molibdenga suyultirilgan xlorid va sulfat kislotalar va Molibden kislotalar ta’siriga u kadar chidamli emas: xlorid kislota 110 0S molibden asta – sekin eritadi; suyultirilgan nitrat kislota molibden korroziyaga uchraydi. Molibden zar suvida yaxshi eriydi, u odatdagi xaroratda ishkorlarda erimaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
