£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Sho’roi Islomiya  Turkiston jadidlari faqat targ’ibot-tashviqotchilik ishlari bilangina cheklanib 

qolmasdan, shu bilan birgalikda siyosiy tashkilotlar, partiyalar tuzish, ularning faoliyatini 

islohotchilik maqsadlari sari yo’naltirish bilan ham jiddiy shug’ullanib bordilar. 

Chunonchi, 1917 yil 14 martda Toshkentda “Sho’roi Islomiya” tashkiloti tuzildi. Hur 

va demokratik Turkiston uchun kurash uning asosiy g’oyasi

 

va bosh maqsadi edi. 15 

kishidan iborat rayosat tarkibidan Munavvar qori Abdurashidxonov (etakchi), 

Abduvohid qori, Mirkomilboy Mo’minboev, Ubaydullaxo’ja Asadullaxo’jaev, Salimxon 

Tillaxonov singari yurt rahnamolari o’rin olgan edilar. 

O’lkaning turli joylarida “Sho’roi Islomiya”ning quyi shu’balari tuzilib, ular aholi 

orasida qizg’in faoliyat yuritdilar. Shuningdek, “Sho’roi Islomiya” ta’sirida joylarda 

turli nomlarda tashkilotlar tuzildi. Toshkentda “Turon”, “Ittihodi taraqqiy”, Andijonda 

“Ozod xalq”, “Hurriyat”, “Ma’rifat”, Samarqandda “Mirvaj-ul Islom”, “Klub Islomiya”, 

Kattaqo’rg’onda “Ravnaqul Islom”, “Guliston” va boshqalar shular jumlasidandir. M. 

Behbudiyning “Xaq olinur, berilmas”, Munavvar Qorining “Hurriyat berilmas, olinur” 

shiorlari ularning chinakam kurash bayrog’iga aylangan edi.. 

 Turkiston istiqloli uchun kurashga bel bog’lagan va “Sho’roi Islomiya” 

ta’sirida faoliyat yuritgan jadidlarning bir qismi “Qadimchilar” nomi bilan atalardi. 

1917 yil iyuniga kelib “Qadimchilar” “Sho’roi Islomiya” tarafdorlari bilan uzil - kesil 

aloqani uzib, “Sho’roi Ulamo” tashkilotini tuzdilar (uning rahbarlari: Sherali Lapin, 

Abdumalik Hoji Nabiev va boshqalar).  

Bo’linishning asosiy sabablari Turkistonning milliy muustaqilligiga erishish yo’lidagi 

ikki xil qarama-qarshi taktik kurash masalasi edi. 

---

 

199

 Konservativ, mutaassiblik qarashlar nuqtai nazaridan yondashgan “Qadimchilar” 

o’lka mustaqilligini hukmron mustamlakachilarga qarshi faqat g’azovot, ya’ni qurolli 

kurash yo’li bilan qo’lga kiritishni yoqlardilar.  

Jadidlarning ilg’or namoyandalari esa Rossiyada yuzaga kelgan qulay inqilobiy 

shart-sharoitlardan foydalanib, yurt mustaqillgini siyosiy vositalar orqali, behuda qon 

to’kmasdan, bosqichma–bosqich qo’lga kiritishni istardilar. Ularning demokratik