£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

II BOB. O’ZBEK DAVLATChILIGINING ShAKLLANIShI VA 

TARAQQIYoT BOSQIChLARI. BUYuK IPAK YO’LI 

 

Tayanch so’z va iboralar:  O’zbek davlatchiligi: shakllanishi, 

rivojlanishi. Qadimgi Xorazm. Baqtriya. So’g’diyona. «Avesto». To’maris. 

Shiroq. Spitamen. Ellinizm. Yunon-Baqtriya. Qang’a. Davan. Kushonlar. 

Xioniylar. Buyuk ipak yo’li. 

 

Mustaqillik tufayli davlatchilik tariximiz tub burilish pallasiga kirdi. 

Davlatchilik sohasidagi bosh yo’limiz mustahkam demokratik huquqiy davlat 

barpo etishdan iborat. Bu o’rinda ajdodlarimizning davlat qurilishidagi tarixiy 

tajribalariga tayanilmoqda.  

Xo’sh, o’zbek davlatchiligi qachon paydo bo’lgan, qanday bosqichlarni 

bosib o’tgan, davlat qurilishida qanday tajribalarimiz bor? Bu savollarga asosli 

javob berish har bir talabaning burchidir. 

«Davlatchilik bugungi kunda o’ta siyosiy masala bo’lib turibdi. Nega 

deganda, O’zbekistonda davlatchilik bo’lmagan, deb orqavarotdan tashviqot 

yuritayotgan, shu fikrni ongimizga singdirmoqchi bo’layotgan, kerak bo’lsa, 

xalqaro jamoatchilikni shunga ishontirishga urinayotgan kuchlar hali bor. 

…O’zbek tarixchilarining bugungi kundagi asosiy vazifasi mana shu da’voning 

puch ekanligini isbotlash, davlatchiligimizning ilmiy nuqtai nazardan asoslangan 

tarixini yaratishdir»

1

. 

Mustabid sovet hokimiyati davridagi tarixiy asarlarda, darslik va 

qo’llanmalarda O’rta Osiyoda, hozirgi O’zbekiston hududida davlatchilik tizimi 

bo’lganligi haqida yozilgan, ammo tilga olingan davlatlarga to’g’ridan–to’g’ri 

o’zbek halqi, o’zbek jamiyati bilan bog’liq holda, Vatanimizda uzluksiz kechgan 

jarayon sifatida qaralmagan. Yurtimizda shakllangan, qariyb uch ming yil 

davomida faoliyat yuritgan davlatlar yoki bir kichik hudud, yoki hokimiyat 

tepasida turgan hukmdor nomi bilan atalgan, davlatning asosiy manbai, mohiyati, 

ya’ni qaysi xalqning davlati ekanligi ochib berilmagan, to’g’rirog’i ochib 

berishni xohlamaganlar. «Nima emish, O’zbekiston XX asrning 20-yillarida, 

aniqrog’i, 1924 yili davlat maqomini olgan emish. Biz shu gapga ishonishimiz 

kerakmi?»

2

. Ishonmaymiz, albatta. O’zbek xalqi eng qadimdan davlat barpo 

etgan xalqlar qatorida turadi.