1. 1-mavzu: Kompyuter tizimlarining tuzilish turlari. Kompyuter arxitekturasida va

Amaliy dasturiy ta’minot- bu foydalanuvchilarga aniq muammolarni hal qilishda yordam beradi. Ko’pgina hollarda, dasturiy ta’minot kompyuterning qattiq diskida joylashadi. Shuningdek, dasturiy ta’minot CD, DVD va flesh-xotirada yoki boshqa saqlash qurilmalarida saqlanishi mumkin.

1.1.9-rasm. Amaliy dasturiy ta’minot


4. Protsessorda buyruqlar bajarish tartibi

Protsessor har bir buyruqni bir nechta qadamlarda bajaradi. Quyidagilar buyruqni bajarish qadamlari hisoblanadi:

1. 
   Xotiradan keyingi buyruqni chaqiradi va buyruqlar registriga joylaydi;
   
2. 
   Keyingi buyruqni ko`rsatish uchun buyruqlar hisoblagichi holatini o`zgartiradi;
   
3. 
   Chaqirilgan buyruqning tipini aniqlaydi;
   
4. 
   Agar buyruq xotiradagi so`z (word)dan foydalanayotgan bo`lsa, u so`zning qayerda joylashganini aniqlaydi;
   
5. 
   Zarurat bo`lsa bu so`zni markaziy protsessorning registriga o`tkazadi;
   
6. 
   Buyruqni bajaradi;
   
7. 
   Keyingi buyruqni bajarish uchun 1-qadamga o`tadi.
   

Yuqorida sanab o`tilgan qadamlar (tanlash – dekodlash - bajarish) barcha kompyuterlarning asosiy vazifasi hisoblanadi.
Markaziy protsessorning ishlashini (qadamlar) dastur ko`rinishida tasvirlash mumkin.Tasvirlanayotgan kompyuterda ikkita registr mavjud: keyingi buyruqlar manziliga ega bo`lgan buyruqlar hisoblagichi (PC) va arifmetik amallarning natijalari saqlanuvchi akkumulyator (AC). Bundan tashqari ichki registrlar ham mavjud bo`lib, ularda: joriy buyruq (instr), joriy buyruqning tipi (instr_type), buyruq operandining manzili (data_loc) va operandning o`zi (data) saqlanadi.


5. Kompyuterlarning dasturiy modellari

Ma’lum bir vazifani bajarish uchun berilgan buyruqlar ketma-ketligi dastur deb ataladi. Kompyuterning har bir elektron sxemasi cheklangan sondagi sodda buyruqlarni qabul qiladi va bajaradi. Barcha dasturlar bajarilishidan oldin qiyin bo`lmagan buyruqlar ketma-ketligiga o`giriladi. Bunday buyruqlar ketma-ketligi to`plami inson va mashina o`rtasida muloqotni ta`minlay oladigan dasturlarni hosil qiladi. Buyruqlar ketma-ketligi asosiga qurilgan bunday til – mashina tili deb ataladi. Ishlab chiqaruvchi yangi kompyuterni yaratayotganda kompyuterni qo`llash sohasi va maqsadiga qarab ushbu kompyuterning mashina tiliga qaysi buyruqlarni bajarilish kerakligini kiritadi.

Odatda kompyuterlarda ma`lum turdagi buyruqlarni xotiradan chaqirib, ularni tipini aniqlab va ularni bajarish uchun maxsus dastur mavjud bo`ladi. Bu dastur interpretator deb ataladi.
Kompyuter ishlab chiqaruvchilar mashina tilini tanlab olganidan so`ng quyidagi masalaga oydinlik kiritishi kerak bo`ladi:
Mashina tilida dasturlarni protsessor yaratish kerakmi? Yoki
Ana shu tilda dasturlarni interpretatsiya qiluvchi yangi dasturni yozishi kerakmi?
Agar interpretator dasturni yozishni tanlasa, u holda bu interpretatorga mos apparat ta`minotini ham ishlab chiqishi kerak.