1-bilet Mexanik harakat turlari. Harakatlarning mustaqillik prinsipi

 
3. 6 m/s tezlik bilan yugurib ketayotgan 50 kg massali bola 2 m/s tezlik bilan 
harakatlanayotgan 30 kg massali aravachani quvib yetdi va uning ustiga 
chiqib oldi. Aravachaning bola bilan birgalikdagi tezligi qancha?
Ber: 
V
1
=6m/s 
M
1
=50kg 
V
2
=2m/s 
M
2
=30kg 
V
x
=? 
 
Yech: 
m
1
V
1
+m
2
V
2
=(m
1
+m
2
)V
x
 
300+60=80V
x 
V
x
=4.5m/s 
 
20-bilet
1. Suyuqlik va uning xossalari. Sirt tаrаnglik. Kаpillyarlik.
Suyuqlikning oquvchanligi 
Gazlardan farqli ravishda suyuqliklarda molekulalar bir-biriga juda yaqin bo‗ladi. 
Molekulalar orasidagi tortishish kuchi sababli suyuqlik molekulalari erkin tartibsiz 
harakat qila olmaydi. Ochiq idishdagi suyuqlik sirtidan molekulalar uchib chiqib 
ketmaydi. Bug‗lanish jarayonida suyuqlik sirtidan kinetik energiyasi kata bo‗lgan 
molekulalargina uchib chiqa oladi. Shu tariqa gazlardan farqli ravishda 
suyuqliklar o‘z hajmini saqlaydi. 
Suyuqlik molekulasi boshqa molekulalar qurshovida birmuncha «o‗troq» holda 
bo‗ladi. Suyuqlik molekulalari orasi bir xil bo‗lmaydi, hatto molekulalar orasida 
bo‗sh o‗rinlar – «kovak»lar mavjud bo‗ladi. Molekula «o‗troq» holatdan yonidagi 
«kovak»ka sakrab o‗tadi. Bu joyda qisqa vaqt turib, boshqa «kovak» o‗rnini 
egallaydi. Shu tariqa suyuqlik molekulalari bir joydan boshqa joyga tinimsiz 
sakrab yuradi. 
Idishda turgan suyuqlikka pastga yo‗nalgan og‗irlik kuchi ta‘sir etadi. Lekin 
suyuqlik ostidan va yon tomonlaridan devorlar bilan to‗silgani uchun u muvozanat 
holatda bo‗ladi. Agar idish bir tomonga og‗dirilsa, og‗irlik kuchi ta‘sirida 
molekulalarning bir joydan boshqa joyga sakrab o‗tishi ko‗proq bir yo‗nalishda 
sodir bo‗ladi. Natijada suyuqlik idish og‗dirilgan tomonga oqadi. Idishdagi 
suyuqlik boshqa idishga quyilayotganda ham, idish osti teshilganda ham og‗irlik 
kuchi ta‘sirida suyuqlik oqadi. Demak, suyuqliklar o‘z shakliga ega bo‘lmaydi, 

---

Bellashuv.uz