1 Davlat Moliyaviy Nazorati Organlari Faoliyati Va Davlat Moliyaviy Nazorati Tizimini Takomillashtirish

Journal of Economy, Tourism and Service
Vol. 2, No. 4, 2023 ISSN:
2181-435X 
2 
 Davlat moliyaviy nazorati organlari faoliyatining samaradorligini oshirishda digital controldan 
unumli foydalanish va natijadorligini aniqlash; 
 Byudjet ijrosi jarayonini natijaviylikka yo‟naltirishda byudjet mablag‟lari sarfini ochiqligini 
yanada takomillashtirish. 
Hozirgi vaqtda moliyaviy nazoratning asosiy maqsadi o'rganilayotgan ob'ektda mavjud bo'lgan 
ishlarning haqiqiy holatini ob'ektiv o'rganish, boshqaruv qarorlarini qabul qilish va bajarishga salbiy 
ta'sir ko'rsatadigan omillarni aniqlash yoki oldini olishdir. Nazorat - bu monitoring tizimi. 
Boshqariladigan ob‟yekt faoliyatini taqqoslash, tekshirish va tahlil qilish, boshqaruv siklining bir 
shakli sifatida qabul qilingan yoki qabul qilingan boshqaruv qarorlarining asosliligi va samaradorligini 
baholash, ushbu qarorlarni amalga oshirishning og'ish (differensiatsiya) darajasini aniqlash uchun real 
natijalarning belgilangan parametrlari va me'yoriy ko'rsatmalar, shuningdek boshqaruv qarorlarini 
qabul qilish uchun.
1
Davlat moliyaviy nazoratining asosiy elementi bo'lgan umumiy nazorat tizimidagi muhim roli va 
ahamiyati. Boshqaruv tizimi, birinchidan, iqtisodiy jihatdan o'zini moliyalashtirishda yotadi. 
Ikkinchidan, raqamli iqtisodiyotda moliyaviy munosabatlarning ro‟li ortib bormoqda. 
Adabiyotlar sharhi. 
Rossiyalik olim-iqtisodchi I.A. Belobjetskiy ta'kidlaganidek, "moliyaviy-xo'jalik nazorati - bu 
korxonalar, birlashmalar, muassasalar, tashkilotlar va moddiy ishlab chiqarish sohalarining moliyaviy-
xo'jalik faoliyatini nazorat qilish funktsiyalari yuklangan davlat va jamoat organlari faoliyatining 
iqtisodiy samaradorligini ob'ektiv baholash. Ishlab chiqarish va davlat byudjeti daromadlari 
samaradorligini oshirishning xo„jalik ichidagi imkoniyatlarini aniqlash maqsadida xo„jalik-moliyaviy 
muomalalarning ishlab chiqarish, qonuniyligi, to„g„riligi va maqsadga muvofiqligi, sotsialistik mulkka 
rioya etilishi”
2
. Yana bir olimi N.D.Brovkina ta‟kidlagan. “Moliyaviy nazorat organlarining vazifasi, 
birinchi navbatda, davlat qonunlari va Prezident farmonlari ijrosining qonuniyligi, toʻgʻri va maqsadga 
muvofiqligini, davlat tomonidan ajratilayotgan byudjet mablagʻlarining yoʻnaltirilganligini, hukumat 
va uning organlari faoliyati samaradorligini, samaradorligini tekshirishga qaratilishi kerak va barcha 
darajadagi davlat mablag'larini tejamkorlik bilan sarflash moliyaviy va moddiy resurslarni boshqarish. 
Nazoratning vazifasi og'ishlarning ruxsat etilgan me'yorlarini to'g'ri belgilashdan iborat bo'lib, boshqa 
barcha og'ishlarni tuzatish va bartaraf etish zarur"
3
.
A.V.Vahobov va T.S.Malikovlar "barcha xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning moliyaviy faoliyatini 
nazorat qilish" deb hisoblaydilar. (davlat, korxona va tashkilotlar) turli darajadagi qonun chiqaruvchi 
va ijro etuvchi hokimiyat organlari, shuningdek, maxsus tashkil etilgan institutlar tomonidan amalga 
oshiriladigan moliyaviy nazorat deb ataladi. Bu nazorat, eng avvalo, mablag„larni shakllantirish va 
ulardan foydalanish jarayonida moliya-xo„jalik qonunchiligiga rioya etilishini, moliyaviy-xo„jalik 
operatsiyalarining 
samaradorligini 
baholashni 
hamda 
sarflangan 
xarajatlarning 
maqsadga 
muvofiqligini nazorat qilishni o„z ichiga oladi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, nazorat faqat 
ma'lum bir moliyaviy harakatning sodir bo'lishini baholashni o'z ichiga olganligi bilan cheklanmaydi, 
1
De Koning, R. (1999, November-December). PIfC in the context of European Union Enlargement. SIGMA Public 
Management Forum, V(6). Paris, France. 
Retrieved from http://www.academia.edu/2029867/PIFC_in_the_context_of_European_Union_Enlargement Adams, R. 
(1995). Basis of audit. Ya. V. Sokolov (Ed.). Moskow: YUNITI (in Russ.). Arens, A. A., & Loebbecke, J. K. (2000). 
Auditing: an integrated approach (8th ed.). London : Prentice-Hall International 
2
Белобжецкий И.А. Финансово – хозяйственный контроль в управлении экономикой. М.: Финансы и 
статистика, 2011 г. 302 стр. 
3
Бровкина Н.Д. Основы финансового контроля: учебное пособие / Под ред. М.В. Мельник. – М.: Магистр, 2010 г. 
286 стр 

---