1-ma’ruza. Elektrodinamikaga kirish. Reja

Zaryad va maydonlar 

 

Elektromagnit  maydonlarning  manbalari  bo’lib  zaryadlangan  zarralar  yoki  elektr 

zaryadlari  xisoblanadi.  Agar  “qo’zg’almas”  elektr  zaryadlari  elektr  maydonini  xosil  qilsalar, 

xarakatlanuvchi elektr zaryadlari magnit maydonini xosil qiladilar. Bu qonun 1820-yilda Ersted 

tomonidan  kashf  qilingn.  Tabiatda  magnit  maydonini  xosil  qilishi  mumkin  bo’lgan  magnit 

zaryadlari yo’q. Bu qonun esa Maksvell tenglamalarining biri ko’rinishida matematik ravishda o’z 

ifodasini  topgan.  Demak,  xulosa  qilish  mumkinki  tabiatda  xar  ikkala  turdagi  maydonlar  elektr 

zardlari  tomonidan  xosil  qilinadi.  Bugungi  kunda  magnit  zaryadini  mavjudligi  yoki  mavjud 

emasligiga aloqador, lekin qariyb yuz yildan buyon xal qilinmay kelayotgan fizikaning muammosi 

xam  bor.  Bu  muammo  bilan  dastlab  ko’pchilikka  ismi  tanish  bo’lmagan,  lekin  juda  noyob 

qobiliyat soxibi bo’lgan O. Xevisayd birinchi bo’lib, keyinchalik mashxur ingiliz fizigi P. Dirak 

shug’illanishgan.  Ularning  nazariy  xisoblashlar  yo’li  bilan  chiqargan  xulosalariga  ko’ra  tabiat 

magnit zaryadini xam yaratganu, lekin u tajribada  xaligacha topilgan emas. Bu muammo aloxida 

mavzu sifatida qarashga loyiq bo’lgani uchun, biz u xaqida faqat boshlang’ich ma’lumotlargina 

berishni lozim topdik.