1. Ventilyator qurilmalarining elektr yuritmalari va elektr ta’minoti sxemalari

13. Tortish nimstantsiyalari quvvatini hisoblash

Podstansiya tortuvchisini joylashishi va sonini karyer chuqurligi va unumdorligidan, tarmoq tortuvchi uchastkalarining to`yinish yelka uzunligidan va temiryo`l yo`llarining konfiguratsiyasidan aniqlanadi. Doimiy toklar kuchlanishi 1,65 va 3,3 kV uchun to`yinishni maksimal radiusi taxminan 5 va 10 kmni, o`zgaruvchi toklar kuchlanishi 10 kV uchun – 15 kmni tashkil etadi. Podstansiya tortuvchisini to`g`ri joylashganligini elektr hisoblashda tekshiriladi.

Doimiy tokning podstansiya tortuvchisini quvvatini hisoblashda uchta metodlar qo`llaniladi: ehtiyoj koeffitsienti; bitta ishlaydigan elektrovozning o`rtacha sutkada iste`mol qilish quvvati; elektrovoz tortuvchisiga elektroenergiyani kutilgan sarfi.
Ehtiyoj koeffitsienti metodi bo`yicha podstansiya tortuvchisining quvvati:
P_his=P_el · n_el · k_e
qaerda: P_el – elektrovozning quvvati soatiga; n_el ·– podstansiyada ishlaydigan elektrovozlarning soni; k_e – ehtiyoj koeffitsienti. Ishlaydigan elektrovoz sonidan k_e koeffitsienti bog`liq 11.16-rasmda ko`rsatilgan.
Podstansiya tortuvchi quvvati bitta ishlaydigan elektrovozning o`rtacha sutkada iste`mol qilish quvvati:
qaerda: – bitta ishlaydigan elektrovozlarni o`rtacha kunlik iste`mol quvvati, kVt; W_yil – doimiy tokning podstansiya tortuvchisi shinada elektroenergiyaning yillik sarfi, kVt soat; T_yil – transport ishlarini soatining yillik soni; k_n – koeffitsient, og`ir rejim ishlarida ishlaydigan elektrovozlar sonini ko`rsatadi; o`rtacha chuqurlikdagi 50, 100, 150, 200 va 300 m da kon massasini chiqarishi k<sub>n</sub>=10, 8, 7, 6 va 5 ga teng; k<sub>t</sub> – moslama to`g`irlagichning koeffitsienti (simob to`g`irlagichlar uchun 0,67, kremniyliklar uchun 1,0).
Elektrovoz tortuvchisiga elektroenergiyaning kutilgan sarfini hisoblash metodikasi tarmoq tortuvchisida yo`qolish natijasida podstansiya tortuvchisining shinalarida solishtirma elektroenergiyani sarfini aniqlash (kVt-soat/t):

w_y=5α₀·(1+λ)·(w_yuk+l_kel)·10^-3,
qaerda: α₀ – koeffitsient, manevrlash vaqtida elektrovozlarni ishi hisobga olinadi, bo`sh holat bilan harakatlanishi va o`tuvchi yo`llarda harakatlanish qarshiligi oshishini hisobga oladi; λ = g/q – tarrani koeffitsienti (g – vagonning og`irligi, t; q – vagonning foydali massasi, t); w_yuk – yuklangan vagonlarni harakatlanish qarshiligi, N/t; l_kel – yo`llar otkasini qiyaligi keltirilgan, ‰.
Elektrovoz transporti uchun elektroenergiyani solishtirma sarfi (kVt·soat/t)quyidagi formula bo`yicha hisoblanadi:

qaerda: a, b, c – empirik koeffitsientlari (elektrovozlar bilan tarkiblari uchun EL-1 a=531; b=41,5; c=0,239; tortuvchi agregat bilan tarkiblari uchun PE-2M a=990; b=66; c=0,8); U_sm – lokomotiv tarkiblarining smenadagi unumdorligi, t; i<sub>o`r</sub> – yo`llarning o`rtacha qiyaligi, ‰.
Solishtirma sarfi bo`yicha smenada yoki sutkada elektroenergiyaning sarfi aniqlanadi (otkatka berigan sharoitlari uchun) (kVt·soat):
W_sm=w_y·Q·L
qaerda: Q – elektrovoz transportlarining smena unumdorligi, t; w_y – elektroenergiyani solishtirma sarfi, kVt·soat/t; L – otkatkani uzunligi, km.
Podstansiya tortuvchisining o`rtacha kuchlanish toki (A);
qaerda: t<sub>sm</sub> – smenada elektrovoz transportini ishlarining soat soni, t<sub>sm</sub> = 6 – 6,5 soat; U<sub>sh</sub> – podstansiya tortuvchisida shinadagi kuchlanishlar, V.
Effektli koeffitsientlar va o`rtacha tokning qiymati bo`yicha podstansiya tortuvchisi (A) tok (samarali) o`rtacha kvadratli aniqlanadi:
l_ef = k_ef · l<sub>o`r</sub>
qaerda: k<sub>ef</sub>–effektivli tokni koeffitsienti; temir yo`l magistrallari uchun k_ef = 1,2 – 1,35; ochiq kon ishlari uchun, elektrovoz ishlarini turtish xarakteri sodir bo`ladi, katta podyomlar baland bo`ladi, agregatlarni o`zgaruvchanligi va transformatorlarning qizish joyi oshadi; n_el = 4 – 10 elektrovozlar miqdoriga k_ef = 1,45 – 1,5 qabul qilinadi; n_el>10 k_ef = 1,35 – 1,45.
Podstansiya tortuvchisining effektiv quvvati (kVt):

P_ef= I_ef · U_sh·10^-3.
Podstansiya tortuvchisining yuklanish tahlili ko`rsatadiki, unda maksimal (tokli) yuklanish odatda effektivdan oshadi. Shuning uchun amaliyotda maksimal yuklanish bo`yichapodstansiya tortuvchisining quvvati o`rnatilgan, biroq agregatlar o`zgaruvchanlarni tanlash xususiyatlari yuklanish oshishi hisobi bilan bo`ladi.
Podstansiya tokida yuklanishi maksimal bo`lishini formula bo`yicha aniqlash mumkin, podstansiya yuklanish (A) grafiklar tahlili asnosida chiqarilgan:
Podstansiya tortuvchisining maksimal quvvati (kVt):
P_max = I_max · U_sh · 10^-3.
Podstansiya tortuvchisining hisoblangan quvvati (kVt):

qaerda: k<sub>y.o`</sub> - agregatlarni o`zgarishidagi yuklanishortiqcha bo`lishining koeffitsienti; 15 daqiqa ichida kreniyli o`zgaruvchanlar uchun k<sub>y.o`</sub>= 1,25; 1 min ichida simobli o`zgaruvchanlar uchun k_y.o`= 2 teng.

Agregatlarni kremniyli to`g`irlagichlarni miqdorini quyidagi ifodadan topiladi (dona):
qaerda: I_nom.agr – agregat to`g`irlagichining nominal toki (A) ishlab chiqarish zavodi kataloglari ma`lunoti bo`yicha aniqlanadi.
Agregat to`g`irlagichlarni maksimal soni, bitta podstansiyada o`rnatiladi, 1,5 kV kuchlanish tortuvchisi uchun uchtadan ko`p bo`lmagan va 3 kV kuchlanish uchun ikkitadan kam bo`lmagan podstansiyalar o`rnatiladi. Har bir podstansiya agregat ishlaridan tashqari agregat to`g`irlagichlardan bittadan zaxiralari o`rnatiladi.
Doimiy tokda podstansiya tortuvchisining ish quvvati (kVt):

P_ish.h=N_agr·I_nom.agr·1,1·U_c,
qaerda: U_c – tarmoq tortuvchisining kuchlanishi, V.