3-amaliy mashg’ulot Mavzu: Tafakkur patologiyasi

Paranoidli sindrom tizimli yoki tizimli bо’lmagan vasvasa fikrli politematik xarakatdagi va adekvat bо’magan kontekstga egaligi bilan harakterlanadi. Kо’pincha gallyusinasiya va affektiv buzilishlar bilan birgalikda bо’ladi. Bunga muloqotning alahsirash fikrlari jismoniy ta‘rif, kuzatib borish kiradi.
Parafrenik sindrom vasvasa fikrlarining mavjudligi bilan xarakterlanadi, biroq bu fikrlar fantastik ma‘noga egadir, masalan, ulug’lik alahsirash fikri, о’ziga xos missiya, ilohiy kelib chiqish, dunyoning halokati, jahonning qayta qurilishi va b. Uchta sindromning hammasi о’z holida uchrashi mumkin, va shizofreniya doirasida progredient jarayoni bosqichi bо’lishi ham mumkin. Ma‘nosiga kо’ra vasvasa fikrlari turli variantlarda katta hajmda bо’ladi, biroq kо’p uchraydiganlardagina tо’xtalib о’tamiz.
Munosabat vasvasasi. Atrofdagilar bemorni sezadilar, unga e‘tibor bilan qaraydilar, о’z xulqlari bilan uning о’ziga xosligiga urg’u beradilar. U e‘tibor markazida bо’lib, avval unga e‘tiborli bо’lmagan, oddiy bо’lgan atrofdagi holatni tushuntiradi. Masalan, u mashinalar nomerini bog’laydi, о’tib ketayotganlarning 40 e‘tiborini, tо’satdan tushirib borilgan buyumlar, unga taalluqli bо’lgan, unga qarata aytilgan sо’zlarni pisanda sifatida qabul qiladi.
Ta’qib vasvasa vasvasasi – bemor hisoblashicha, uning orqasidan kuzatib yurishibdi, isbotlovchi kо’pgina izlarni topmoqda, berkitilgan apparatlarni topadi, kuzatuvchilar doirasi sekin asta kengayib borayotganligini sezadi. Uning ta‘kidlashicha ta‘qibchilar uni maxsus apparatlar bilan nurlantiradilar yoki gipnoz orqali ta‘sir etmoqdalar, uning fikrlarini, kayfiyatini va xoxishini boshqaradilar. Vasvasa ta‘qibning bu varianti vasvasa ta‘siri deb ham belgilangan. Ta‘qib etish tizimiga zaharlash fikri ham kiritilishi mumkin. Bemor, uning ovqatiga zahar qо’shishmoqda, havoni zaharlashayotgandek yoki bu mlarni avval zaharlab, keyin almashtirib qо’yayotgandek hisoblaydi. Shu tariqa tranzitiv vasvasa ham ehtimoli bо’lib, bunda Bemor о’zi ularga qarshi agressiyani qо’llab, ta‘qib qiluvchilarni ta‘qib qilishni boshlaydi.
Ulug’lik vasvasasi, unda haddan tashqari kuchning oshganligi, ilohiy kelib chiqish, katta boylik, ilm sohasidagi, san'atdagi, siyosatdagi haddan tashqari yutuqlar, taklif etayotgan islohatlarning haddan tashqari qiymatliligi asosida, E.Kraepelin ulug’lik fikrini (parafren fikri) ekspansiv parafreniyaga bо’lgan, bunda yuksaklik yuqori (ekspansiv) kayfiyat natijasi bо’lib; konfabul tor parafreniyaga, bunda Bemor о’ziga mahsus oq xizmatlarni qо’shib qо’yadi, ammo bu holatda avval о’tgan real voqealarni unutib, vasvasa fantaziyalari bilan almashtiradi; tizimli parafreniyani, bunda mantiqiy qurish natijalari sifatida shakllanadi; shu jumladan, gallyusinator parafreniyani, bu esa о’ziga xosligi bilan tushuntiriladi, ya‘ni ovozlar yoki boshqa gallyusinator kо’rinishlar tomonidan aytib berilgan.
Rashk vasvasasi – turmushdagi hiyonatga ishonishdan iborat, bunda dalillar, kо’pincha, be'maniyaligi bilan ajralib turadi. Masalan, Bemor, uning partneri devor orqali jinsiy aloqa qilayotganligini ta‘kidlaydi.
Sevgi vasvasasi sub‘ektiv, asdoydil ishonganligida ifodalanadi, ya‘ni u siyosiy arbobga kino yulduzi yoki vrach, kо’pincha ginekolog sevgi ob‘ekti hisoblanadi. Kо’rsatilgan yuz kо’pincha ta‘qib qilinadi va javobiy xisga zо’rlanadi.
Aybdorlik vasvasasi – odatda pasaygan kayfiyat fonida shakllanadi. Bemor shunga ishonganki, bunda u yaqinlari va jamiyat oldida о’z hatti harakati bilan aybdor bо’lib, uni sud va jazo kutayotir.
Ipoxondrik vasvasasi – Bemor о’zining somatik xislarini peresteziya, senostopatiyani tuzalmaydigan kasallikning kо’rinishidek, masalan – SPID, saraton kasalligidek sharxlaydi. Tekshiruvni talab etadi, о’limini kutadi.
Nigilistik vasvasa (Kotar vasvasasi) – ulkanlik va inkor etish fikrlari bilan depressiv yoki ipoxondrik fantasiyaga ega. Bunda Bemor, unda ichki tomonning yо’qligi, ular ―chirib ketgan, analogik jarayonlar atrofida ham yuz beradi – butun olam о’lgan yoki turli ajralish bosqichlaridadir.