5-amaliy mashg’ulot. Harajatlarni baholash bo‘yicha yuk yetkazib beruvchini tanlash ishning maqsadi

Baholash	Ta'rif
Tavsif
1	Omillar tengdir	Maqsadga erishishda omillar bir xil hissa qo'shadi
3	Kichik afzallik	Tajriba va mulohazalar bir omilni boshqasidan kam afzal ko'radi.
5	Muhim afzallik.	Tajriba va mulohazalar bir omilni boshqasidan sezilarli darajada afzal ko'radi
7	Aniq afzallik	Bir omilning boshqasiga afzalligi juda aniq ifodalangan.
9	Mutlaq afzallik.	Bir omilni boshqasiga ustunlik qilish foydasiga guvohlik berish juda ishonchli
2, 4, 6, 8	shkala qiymatlari orasidagi oraliq qiymatlar.	Murosali echim zarur bo'lgan vaziyat.

Xarajatlarni baholash usuli ba'zan xarajatlar koeffitsienti yoki missiya usuli deb ataladi [6]. Bu shuni anglatadiki, o'rganilayotgan barcha ta'minot jarayoni bir nechta mumkin bo'lgan variantlarga (missiyalarga) bo'linadi va ularning har biri uchun barcha xarajatlar va daromadlar diqqat bilan hisoblab chiqiladi. Natijada echim variantlarini (missiyalarni) taqqoslash va tanlash yoki o'zgartirish uchun boshlang'ich material paydo bo'ladi. Yetkazib beruvchilarni tanlashda ularning har biri uchun yetkazib beruvchi – iste'molchi logistika zanjiri doirasida etkazib berish va daromad (yutuqlar) uchun barcha mumkin bo'lgan xarajatlar (logistika xatarlari ham hisobga olinishi kerak) alohida hisoblanadi. Keyin variantlar to'plamidan eng foydali (umumiy foyda mezoniga ko'ra) tanlanadi.Aslida, bu mezonlarning ahamiyatini narx bo'yicha tartiblash usulining bir turi. Usul omillar va ularning qiymatini baholash nuqtai nazaridan mazmunli bo'lib, u yoki bu etkazib beruvchini tanlash qimmatga tushadigan miqdorni aniqlashga qaratilgan. Usulning kamchiligi shundaki, u har bir yetkazib beruvchi uchun katta miqdordagi ma'lumot va tahlilni talab qiladi.

Dominant xususiyatlar usuli keyingi baholash uchun asos sifatida tanlangan bitta xususiyatga (mezonga) e'tibor berishni talab qiladi. Xarakteristikalar har qanday bo'lishi mumkin: eng past narx, eng yaxshi sifat, eng katta ishonchni ilhomlantiradigan etkazib berish jadvali va boshqalar. Ushbu usulning afzalligi soddaligi, kamchiligi esa boshqa omillarga – tanlov mezonlariga e'tibor bermaslikdir. Ushbu usuldan foydalanishga misol sifatida tovarlar (ishlar, xizmatlar) narxidan ustun xususiyat sifatida foydalaniladigan kim oshdi savdosi shaklida davlat va shahar ehtiyojlari uchun xaridlar bo'lishi mumkin.