5-mavzu: Kimyoviy jarayonlar nazariyasi. Reja

IZOBAR - IZOTERMIK POTENSIAL HAQIDA TUShUNChA
Kimyoviy reaksiyalar sodir bo‘ladigan paytda bir vaqtning o‘zida sistemaning entalpiyasi va entropiyasi o‘zgaradi. Ana shu ikki effektlarning yig‘indisi sistema (reaksiya) ning Gibbs energiyasi deyiladi. Bu paytda sistemaning temperaturasi va bosimi o‘zgarmas bo‘lgani uchun Gibbs energiyasini boshqacha qilib sistema izobar- izotermik potensialining o‘zgarishi ham deyialadi va G xolida belgilanadi , uning o‘lchov birligi - kj/mol, kkal /mol, "1 mol" moddaning stanadart sharoitda hosil bo‘lishida reaksiya izobar- izotermik potensialining o‘zgarishi shu moddaning standart hosil bo‘lish izobar-izotermik potensiali o‘zgarishi deyiladi va G^x.b.₂₉₈ yoki G₂₉₈ ko‘rinishda yoziladi. Ayrim moddalarning G^x.b.₂₉₈ qiymati jadvalda berilgan.
Xar qanday kimyoviy reaksiya izobar-izotermik potensialining o‘zgarishi - G_{298 x.r.} quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
G_298(x.r.) = G^x.b._{298 (mahsulot)} G^x.b._{298(dast.modda)}
Bunda ; G^x.b._{298 (mahsulot)} reaksiya natijasida hosil bo‘lgan
moddalar standart izobar-izotermik potensiallari o‘zgarishining yig‘indisi, kj/ mol.
G^x.b_{298(dast.modda)} reaksiyaga kirishayotgan moddalar standart izobar-izotermik potensiallari o‘zgarishining yig‘indisi, kj/ mol.
Umuman sistemaning temperaturasi ( T ), entalpiya o‘zgarishi ( N) entropiya o‘zgarishi ( S) hamda izobar-izotermik potensiali o‘zgarishi G o‘rtasida quyidagi bog‘lanish mavjud:
G = H - T S
Izobar- izotermik potensialning qiymatiga qarab standart sharoitda reaksiyaalarning borish bormasligi va reaksiyaning yo‘nalishi to‘g‘risida xulosa kilinadi.
a) Agar kimyoviy reaksiya izobar-izotermik potensiali o‘zgarishining qiymati G_298(x.r.) > 0, ya’ni musbat bo‘lsa, bu reaksiyalar standart sharoitda o‘z-o‘zidan bormaydi;
b) agar G_298(x.r.) < 0 ya’ni manfiy bo‘lsa bu reaksiyalarni standart sharoitda o‘z-o‘zidan boradi.
v) Agar G₂₉₈ = 0 bo‘lsa, bunda sistema kimyoviy muvozanat xolida bo‘ladi. Muvozanatni zarur reaksiya boradigan tomonga yo‘naltirish uchun sistema parametrlari R, T, S, V larni o‘zgartirish kerak bo‘ladi.
Umuman termodinamik kattaliklarni bilish texnologik jarayonlarni boshqarishni urgatib, u yoki bu jarayonlar borishini asoslab beruvchi fundamental tushunchalardir.