7 m a ‘ r u z a (2 soat)

Aytilganlarni quyidagi misol bilan tasvirlab berish mumkin. 

---

10.12-rasm. Konstruktorlik bazaga mos tushmagan, B tayanch 
texnologik bazadan ariqcha frezalash 
Chuqurligi 10N14 (10.12-rasm) bо’lgan ariqchaga ishlov berishda moslamani 
konstruksiyasini soddalashtirish uchun zagotovkani pastki B yuzasi bilan о’rnatish qulay 
(10.12, e-rasm) bо’ladi. Ariqcha tagi C tepadagi yuzani a=10 + 0,36 mm о’lchami bilan 
bog’langan, bu yuza ariqcha uchun konstruktorlik va о’lchov baza hisoblanadi. Bu holda 
texnologik baza B yuza konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada yotmaydi va 
ularning na о’lchamlari, na о’zaro joylashishining tо’g’riligi sharoiti bilan bog’lanmagan. 
Qanchaki, sozlangan stanokda ishlashda freza о’qidan stol yuzigacha bо’lgan 
masofa о’zgarmas (K=const) saqlanar ekan, demak, c о’lcham ham doimiy, chizmada 
kо’rsatilmagan, ariqcha chuqurligi о’lchami a=10+0,36 mm ushlanishi mumkin emas, 
chunki uning о’zgarishiga oldingi operasiyada ushlanuvchi b=50-0,62 mm о’lcham 
xatoligi bevosita ta’sir kо’rsatadi (10.12,b-rasm). 
O’z-о’zidan ma’lumki, bu holda ariqchani frezalash operasion eskizda texnologik 
о’lcham c ni qо’yish kerak, qaysining aniqligi oldingi operasiyaga bog’liq emas, 
konstruktorlik о’lcham a=10+0,36 mmni esa eskizdan olib tashlash maqsadga muvofiq 
bо’ladi. Texnologik о’lcham c ni, va shuningdek, о’lcham b ning yangi texnologik 
dopusklarini hisoblashni, b-rasmda keltirilgan о’lchamlar zanjiriga binoan olib borish 
mumkin. Rasmdan kо’rinib turibdiki, ya’ni 
c = b - a = 50 - 10 = 40 mm. 
c о’lchamni dopuski о’sha о’lchamlar zanjiridan aniqlanadi, qaysinda dastlabki 
о’lcham bо’lib, konstruktorlik о’lcham a=10+0,16 hisoblanadi, chunki hamma hisob 
kо’zda tutilgan, ya’ni a о’lcham zanjirni tashkil etuvchi о’lchamlari b va c larni ular 
uchun о’rnatilgan dopusklari oralig’ida bajarishda, konstruktor tomonidan о’rnatilgan 
dopusk oralig’ida avtomatik ravishda olinishi kerak. Dopusklarni qо’shish formulasiga 
binoan T
a
=T
b
-T
c
bо’ladi, undan T
c
=T
a
-T
b
. Tegishli qiymatlarini qо’yib T
c
=0,36-0,62 ni
olamiz.