А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

Устуворлик матрицаси 
Усулнинг муқобил номлари: "Матрицали маълумотларни 
таҳлил қилиш", "Матрица маълумотларини таҳлил қилиш усули". 
Матрицали диаграммаларнинг рақамли маълумотларини 
кўпроқ визуал шаклда тақдим этиш зарурати туғилганда таҳлил 
қилиш учун ишлатилади. 1979 йилда Япония олимлари ва 
муҳандислари иттифоқи сифат менежментининг еттита усулига 
устуворликлар матрицаси киритди. 
Усулнинг мақсади. Матрица диаграммаларини (сифат 
жадвалларини) қуришда олинган катта миқдордаги рақамли 

---

143 
маълумотлардан идентификация қилиш, кўриб чиқилаётган 
муаммони ҳал қилиш учун энг муҳими. 
Усулнинг моҳияти. Устувор матрица матрица диаграммаси 
маълумотларини визуал тақдим этиш ва тушуниш учун қулай 
бўлиши учун ўзгартиради ва тартибга солади. 
Уствор матрицаси оралиқ режалаштиришни таъминлайди, 
статистик 
жиҳатдан 
аниқланган 
ўзгарувчилар 
ўртасидаги 
ассоциациялар 
кучини 
аниқлашга 
ёрдам 
беради 
ва 
бу 
ассоциацияларни график тарзда кўрсатишга ёрдам беради. 
Ҳаракат режаси 
1. Матрицали диаграммада келтирилган маълумотларни 
ўзгарувчилар 
ўртасидаги 
корреляциянинг 
мустаҳкамлигини 
таъкидлайдиган тарзда ўзгартиринг. 
2. Олинган корреляция матрицаси таҳлили асосида устувор 
компонентларни аниқланг. 
3. Маълумотларнинг устувор компонентлари учун матрицани 
тузинг ва унга киритилган маълумотларни таҳлил қилинг. 
Усул хусусиятлари 
Катта миқдордаги рақамли маълумотларни қайта ишлаш 
жараёнида устувор бўлганларни аниқлашга имкон берадиган 
матрицали таҳлил усули кўп компонентли таҳлилнинг статистик 
усулига тенг. 
Устуворлик матрицаси сизга қуйидагиларга имкон беради: 
• ўзаро чамбарчас боғлиқ бўлган ишлаб чиқариш жараёнларини 
таҳлил қилиш; 
•катта 
ҳажмдаги 
маълумотлар 
билан 
боғлиқ 
бўлган 
номувофиқликларнинг сабабларини таҳлил қилиш; 
• бозор тадқиқотлари натижалари асосида сифатнинг талаб 
қилинадиган даражасини аниқлаш; 
• ҳар қандай шароит таъсирида ўзгариши мумкин бўлган 
хусусиятларни доимий равишда аниқлаш. 
• сифатни ҳар томонлама баҳолашни амалга ошириш; 
• чизиқли бўлмаган маълумотларни таҳлил қилиш. 
Статистик маълумотларни таҳлил қилиш натижалари мос 
равишда абцисса ва ордината ўқларида чизилган энг муҳим 
маълумотлар компонентларига қараб афзаллик схемаси кўринишида 
график тарзда тақдим этилиши мумкин. 
Бу усул ўз вақтингизни бошқаришнинг энг осон усулларидан 
биридир. Бу эттита сифат менежменти воситаларининг ягона 

---

144 
рақамли таҳлил усулидир. Бироқ, таҳлил натижалари одатда 
диаграмма шаклида тақдим этилади.