A. Kamyu va absurt adabiyot muammosi

1951 yilda “Isyonkor odam” nashr etildi, unda Kamyu insonning atrofdagi va ichki bema’nilikka qarshi qo’zg’olon anatomiyasini o’rganadi. So‘l tanqidchilar, jumladan Sartr buni sotsializm uchun siyosiy kurashni rad etish sifatida ko‘rdilar (Kamyuning fikricha, bu Stalin singari avtoritar rejimlarning o‘rnatilishiga olib keladi). 1954-yilda boshlangan Jazoir urushidan keyin Kamyuning Jazoirdagi frantsuz hamjamiyatini qo‘llab-quvvatlagani radikal so‘llarning ko‘proq tanqidiga sabab bo‘ldi. Kamyu bir muddat YuNESKO bilan hamkorlik qildi, biroq Ispaniya 1952 yilda Franko boshchiligida ushbu tashkilotga a’zo bo‘lgach, u yerda o‘z faoliyatini to‘xtatdi. Kamyu Evropaning siyosiy hayotini diqqat bilan kuzatishda davom etmoqda, kundaliklarida u Frantsiyada sovetlarga xayrixoh kayfiyat kuchayganidan va frantsuz chaplari Sharqiy Evropadagi kommunistik hokimiyat jinoyatlariga ko’z yumishga tayyorligidan afsusda. Sovet homiyligidagi “arab uyg’onishi”da nosotsializm va adolatning kengayishini, balki zo’ravonlik va avtoritarizmni ko’rish.

• U teatrga tobora ko’proq qiziqib bormoqda, 1954 yildan boshlab u o’z spektakllari asosida spektakllarni sahnalashni boshladi, Parijda Eksperimental teatrni ochish bo’yicha muzokaralar olib boradi. 1956 yilda Kamyu “Quloq” qissasini yozdi, keyingi yili “Surgun va qirollik” hikoyalar to’plami nashr etildi.

Kamyu 20 yoshga to’lmasdanoq Jazoirda nashr etilgan birinchi kitoblari – “Noto’g’ri tomon va yuz” (L “envers et l” endroit, 1937) va “To’y ziyofati” (Noces, 1938) kitoblarini yozishni boshladi. U “Begona” (L “tranger”, 1942), “O‘lat” (La Peste, 1947) va “Yiqilish” (La Chute, 1956) romanlarini yozgan; hikoyalar; “Kaligula” (“Kaligula”, 1944), “Tushunmaslik” (“Le Malentendu”, 1944), “O‘zaro tushunish” pyesalari. Qamal holati (L “tat de sige, 1948) va “Solihlar” (Les Justes, 1950); lirik insholar; “Sizif afsonasi” (“Le Mythe de Sisyphe”, 1942) va “Isyonchi odam” (L “Homme rvolt, 1951)” falsafiy risolalari; vafotidan keyin nashr etilgan “Mavzuiy eslatmalar” jurnali to’plami (Actuelles, 1961), shuningdek, so’zboshilar, maqolalar va nutqlar. Tugallanmagan. “Birinchi odam” (Le Premier homme) avtobiografik romani, qoralamasi Kamyu vafot etgan joyda topilgan, 1994 yilda nashr etilgan.

• “Outsider” va “Sizif haqidagi afsona”da Kamyu falsafasining asosiy izlari bor. Tashqaridagi qahramon Meursoning ongi hikoyaning eng oxirida, noma’lum arabni tasodifiy, tekin o’ldirgani uchun o’lim jazosiga duch kelganida uyg’onadi. Zamonaviy antiqahramonning prototipi, u ikkiyuzlamachilikni rad etish va o’z aybini tan olishni rad etish bilan sudyalarni g’azablantiradi. Sizif afsonasida mifologik qahramon Sizif Meurso to‘xtagan joydan boshlanadi. Xudolar uni abadiy tog’ga ulkan toshni dumalab tashlashga hukm qildilar, u cho’qqiga chiqib, yana yiqilib tushadi, lekin Sizif o’z ishining barcha ma’nosizligini tushunib, har doim o’jarlik bilan boshidan boshlaydi. Uning harakatlarining ma’nosizligini anglash uning g’alabasidir.