Achilova sayyora abdumannonovnaning "organik birikmalarning kislotaliligi va asosliligi nazariyalari. Qattik va yumshoq kislota va asoslar"

2.Spirtlar, fenollar va karbon kislotalarining kislotali xususiyatlari.
Kislotalar kuchining xarakteristikasi siftadia ularning suvdagi dissotsialanish
konstantasi (К
а
) qo‘llaniladi, bunda suv deyarli o‘zgarmas miqdorda – 55 
mol/l olinadi:
bu yerda,

G
0
– erkin entalpiyaning o‘zgarishi.
pК
а
ning qiymati qancha kichik bo‘lsa, kislotaning kuchi shunchalik katta
bo‘ladi. Asoslarning protonlanishi uchun рК
а
ga o‘xshash рК
в
kattaligi
qo‘llaniladi. рК
в
=14 – рК
а
, yoki рК
а
= 14 – рК
в
. Odatda asoslilik ham рК
а
qiymatlari orqali ifodalaniladi, ya’ni tegishli protonlangan asosning
dissotsialanishi ko‘rsatiladi. rK potensiometriya va spektrofotometriya
metodlari bilan aniqlanadi.

---

pК
а
ning qiymati qancha kichik bo‘lsa, kislotaning kuchi shunchalik katta
bo‘ladi. 
Asoslarning protonlanishi uchun рК
а
ga o‘xshash рК
в
kattaligi qo‘llaniladi. 
рК
в
=14 – рК
а
, yoki рК
а
= 14 – рК
в
. 
Odatda asoslilik ham рК
а
qiymatlari orqali ifodalaniladi, ya’ni tegishli
protonlangan asosning dissotsialanishi ko‘rsatiladi. 
rK potensiometriya va spektrofotometriya metodlari bilan aniqlanadi.
Karbon kislotalarning рК
а
qiymatlari solishtirilganda shuni ko‘rish mumkinki, 
to‘yinmagan yoki aromatik kislotalar (masalan, akril yoki benzoy kislotalari) 
alkilkarbon kislotalariga nisbatan kuchlidir. 
Bunga sabab, qo‘sh bog‘ tutuvchi guruh manfiy induksion (-J) ta’sir ko‘rsatadi. 
Х-СН
2
-СООН ko‘rinishidagi almashingan sirka kislotalarning kuchi

J
–
konstantasi asosida aniqlanishi mumkin. 
Bu kislotalar uchun Taft tenglamasini qo‘llash yaxshi natija beradi.

---