Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti axborotlashtirish texnologiyalari
Download 1.92 Mb. Pdf ko'rish
|
vdocuments.mx algoritmlar-nazariyasi-fanidan-oaquv-uslubiy-atrsamduuzmexmatbooksiii-blok
repeat S1,S2,...,Sn until B; Bu yerda repeat (takrorlamoq), until(gacha) – xizmatchi so’zlar, S1,S2,S3,...,Sn operatorlar ketma ketligi, B - mantiqiy ifoda. Operatorning bajarilishida repeat va until operatorlari orasida joylashgan operatorlar ketma- ketligi bir marta va undan ortiq bajarilishi mumkin. Bu jarayon qo’yilgan mantiqiy ifoda yolg’on qiymat qabul qilgunga qadar davom etadi. Repeat operatorining while operatoridan farqi shundaki, bunda eng avval operatorning qiymati hisoblanib, so’ngra qo’yilgan shart tekshiriladi. Bu esa bunda berilgan operatorning hyech bo’lmaganda bir marta bajarilishiga imkon yaratadi. Masalan. y:=1; repeat v:=(2*x/y-3*y)/2; y:=y+2*v until abs(v) Misol. 1 2 1 i i S yig’indini berilgan aniqlikda hisoblash dasturini tuzing. program summa; var S,eps:real; i:integer; begin read(eps); S:=0; i:=1; repeat S:=S + 1/ (i+1); i:=i+1 until 1/ (i+1) <=eps; write('S=',S) end. 206 11- амалий машғулот Mavzu: Iteratsion va ichma-ich joylashgan sikillarga dastur tuzish. Reja: 1. Iteratsion va ichma-ich joylashgan sikillarga dastur tuzish. 2. Mustaqil topshiriqlar bajarish. Mashg’ulotning maqsadi: 1. Iteratsion va ichma-ich joylashgan sikillarga dastur tuzishni o’rganish. 2. Iteratsion va ichma-ich joylashgan sikillarga dastur tuzish ko’nikmalarini shakllantirish. Dars o’tish usuli: Takrorlash, suhbat va savol-javob, mavzu mazmunidan kelib chiqib talabalarga mustaqil topshiriqlar berish va ularni tasavvurini bilish. Dars o’tish vositalari: Doska,o’uv va uslubiy qo’llanma, topshiriqlar majmuasi. Dars mazmuni: Darsning xronologik xaritasi – 80 minut. 1. Tashkiliy qism – 2 minut 2. Talabalar bilimi darajasini aniqlash – 10 minut 3. Yangi mavzu o’tish (komputerda mustaqil topshiriq) – 50 minut 4. Yangi mavzu ni o’zlashtish darajasini aniqlash- 10 minut. 5. Sinov savollari – 5 minut. 6. Uyga vazifa – 3 minut Iterasion sikllar.Takrorlanishlar soni noma’lum bo’lgan sikllar-da sikl tanasining takrorlanish jarayonida n y y y ,..., , 2 1 qiymatlar ketma- ketliklarini hosil qiladadigan sikllar asosiy o’rinlardan birini egal-laydi. Bunday ketma-ketliklar a limitga yaqinlashuvchi bo’ladi : a y n n lim . Bu ketma-ketligda n y ning har bir yangi qiymati oldingi 1 n y ni hisobga olgan holda aniqlanadi va unga nisbatan izlanayotgan natija a ga yaqinroq aniq qiymat sifatida qaraladi. Yaqinlashishlarni bunday ketma–ketliklarini hosil qiluvchi sikllar iterasion sikllar deb yuritiladi. Iterasion sikllarda siklning davom etishi (tugash) sharti n ning o’sishida n y qiymatlarini a limitga cheksiz yaqinlashuvchi xossasiga asoslangan Iterasional sikl tugaydi ( natija y ga nisbatan taxminan olinadi, a y n agar ba’zi bir n qiymatlar uchun 1 y y shart bajarilsa. Bu yerda juda kichik son bo’lib , hisoblash natijasining xatoliklaridir . Iterasion sikl jarayonining tipik misoli sifattida cheksiz qatorlar yig’indisini hisoblash masalasini keltirish mumkin. ..., /,..., , t t t o qiymatlarning cheksiz qatori yaqinlashuvchi deyiladi, agar t t t s o n / yig’indining (n+1) hadi n ning chekli o’sishida S ga yaqinlashuvchi bo’lsa. S qator yig’indici deb yuritiladi: ; S LimS S t Lim o t i Bunda yaqinlashuvchi qatorning umumiy hadi t nolga intiladi ya’ni , lim lim / o S S o t n n Bundan ko’rinib turibdiki , ,... , ,... 2 1 S S S ketma-ketlik izlanayotgan qiymatlar ketma-ketligi bo’lib, u yig’indini tugash shartini quyidagicha aniqlaydi : t ёки S S 1 Misol. Kosinusni qatorga yoyishdan foydalanib x S cos fuksiya qiymatini 4 10 xatolik bilan hisoblang: 207 x t x x x x o n ... ! 6 ! 4 ! 2 1 cos 6 4 2 bu yerda ! 1 2 2 n x n n n x t Bu yig’indini hisoblash uchun, birinchidan, n t hadning keyingi qiymatini aniqlash , ikkinchidan , iterasion formula n n t S S bo’yicha yig’indini hisoblash. Ushbu misolda faktorialni mavjudligini hisobga olganda , n t ni aniqlash uchun to’g’ridan – to’g’ri umumiy formula bo’yicha hisoblash emas, balki rekurrent munosabat n n t t 1 dan foydalaniladi . ни t n aniqlovchi formulaga n ning o’rniga 1 n ni qo’yamiz: ! 1 ! 1 2 2 1 1 2 1 1 2 2 1 2 n x n n x n n n t ni aniqlaymiz: ! 2 1 ! 2 2 1 ! 2 2 1 1 2 2 1 2 2 2 2 1 ! 2 1 2 n x x x t t n n n n n n n n n x n n n n n ! 2 ! 2 2 1 2 n n x Bizga ma’lumki m m 3 2 1 ! . Shuning uchun n n x n n n n x U n 2 1 2 2 ) 1 2 )( 2 2 ...( 2 . 1 2 2 ... 2 . 1 . ) 1 ( 2 2 Paskal tilida dastur. program kosinus; var n: integer; eps, s, t, f, x, y: real; begin read (x, eps); s:=0; t:=1; n:=1; while abs (t)>eps do begin s:=s+t; f:=-sqr(x)/(2*n*(2+n-1)); t:=t*f; n:=n+1; end; y:=cos(x); wirteln (‘s=’, ‘y=’ ,y) end. Misol. 2. n x y n darajali ildizni berilgan aniqlikda quyi-dagi rekurrent formula bo’yicha hisoblash algoritmi va dasturini tuzing: Masalani yechish algoritmi: бошлаш тамом n х , , y=x ) ( 1 1 y y x n d n y=y+d d y 208 Paskal tilida dasturi: program ITI; var n : integer; E,d,x,y : real; begin read ); , ( E N y:=x; repeat ; : ; ) )) ln( * ) 1 exp(( ( : D y y n y y n x D until abs (D) <=E; writeln (X,’darajasi‘,N, ‘ildiz’) writelne (‘teng’,y,’ga’); end. Ichma-ich joylashgan sikllar. Hisoblash jarayonlarida bir- biri ichiga joylashgan sikllardan foydalaniladi. Agar sikl tanasi ham yana sikldan iborat bo’lsa, u holda bunday sikllar ichma- ich joylashgan yoki murakkab sikllar deb ataladi. Ichida boshqa sikl joylashgan sikl tashqi sikl deyiladi. Boshqa sikl ichida joylashgan sikl esa ichki sikl deyiladi. Paskal tilida ichki va tashqi sikllar sifatida: parametrli sikl, sharti oldin qo’yilgan sikl va sharti keyin qo’yilgan sikl operatorlaridan ixtiyoriy bittasi qo’llaninilishi mumkin. Tashqi va ichki sikllarni tashkil etish qoidasi oddiy sikllarnikiga o’xshab ketadi. Faqat ichma- ich sikllarni tuzishda qo’yidagi qo’shimcha shartga rioya qilish kerak: ichki siklning hamma operatorlari to’liq tashqi sikl tanasi ichida joylashgan bo’lishi kerak. Murakkab sikllar shartli ravishda ichma- ichlik darajasiga bo’linadi, ya’ni eng tashqi sikl 1- darajali, keyingi sikl 2- darajali va hakozalar kabi bo’ladi. Har xil darajali sikllarning parametrlari bir vaqtda o’zgarmaydi. Murakkab siklda avval hamma sikl parametrlari o’zlarining boshlang’ich qiymatiga ega bo’ladi. So’ngra eng ichki sikl to’liq bajariladi. Shundan keyin bunga nisbatan tashqi sikl o’z qiymatini bittaga o’zgartiradi, so’ngra ichki sikl esa yana to’liq bajariladi va hokazo bu jarayon hamma darajadagi sikllar talab etilgan barcha qiymatlarini qabul qilib bo’lguncha davom etadi. Ichma- ich joylashgan sikllar tanasining takrorlanishlarining umumiy soni, barcha sikl parametrlarining qabul qiladigan oxirgi qiymatlarining ko’paytmasiga teng: N=N1*N2*...Nk. 1- misol. 15 1 10 1 ) 2 ( k n n k x a S ifodaning qiymatini hisoblash dasturini tuzing. program summa; var S,a, b, x,:real; k,n:integer; begin S:=0; S1:=0; read(a, b, x); for k:=1 to 15 do {tashqi sikl boshi} begin for n:=1 to 10 do {ichki sikl boshi} begin S:=S + 2* (exp(k*ln(A)) + exp(n*ln(x))); end; {ichki sikl oxiri} S1:=S1+S; end; {tashqi sikl oxiri} S1:=(b+a)*S1; write('S1=',S1) end. 209 2- misol. 15 1 10 1 ) ! ! ( k n j i S ifodani hisoblash dasturini tuzing. program summa; var i,j : integer; xo,h,xn,x,So,P,P1:real; begin P:=1; begin S:=0; p1:=1; for i:=1 to 5 do for j:=1 to 10 do begin p:=p*i; p1:=p1*j; end; S:=S +(p + p1); end; writeln('S=',s); end. 8,9,10,11-amaliy mashg’ulotlar uchun mustaqil topshiriqlar 1-topshiriq a) 5 1 12 1 3 2 n i i n S ni hisoblang. b) 1 dan n gacha toq sonlar kvadratlari yig’indisini hisoblang. c) 5 1 12 1 3 2 ) ( n i i n S ni hisoblang 2-topshiriq a) 4 2 3 10 1 2 2 2 i i a k k a i ai i P ni hisoblang. b) [a,b] oraliqda m soniga karrali sonlar ko’paytmasini hisoblang c) 10 1 4 2 3 a i a k k S ni hisoblang. 3-topshiriq a) 8 1 2 2 2 i a i ai i P ni hisoblang. b) 1 dan 35 gacha bo‘lgan toq sonlar kvadratlarining yig‘indisi va juft sonlar kvadratlarining ko‘paytmasini toping. c) 5 1 8 1 3 2 ) ( n i i n S ni hisoblang 4-topshiriq a) Berilgan son raqamlari yig’indisini hisoblash dasturini tuzing. b) 1 2 л k x k S ni eps = 0,0001 aniqlik bilan hisoblang. c) 5 1 10 1 4 2 ) ( k j j k S ni hisoblang 5-topshiriq a) 12 1 3 6 1 2 i n i n S ni hisoblang. b) 2 dan 50 gacha 4 ga va 3 ga bo‘linadigan sonlarni chop eting. 210 c) 3 1 5 1 10 1 2 2 ) ( n k j n j k S ni hisoblang. 6-topshiriq a) [a,b] oraliqdagi m soniga karrali sonlar yig’indisini hisoblang. b) 1 2 k k x k S ni eps = 0,001 aniqlik bilan hisoblang. c) 4 1 10 1 ) ! ! ( k j j k S ni hisoblang 7-topshiriq a) ! .... ! 2 ! 1 2 n x x x y n ni hisoblang. b) y=tg(x+c) funksiya qiymatini [a,b] oraliqda h qadam bilan hisoblang. c) 3 1 4 1 5 1 ) ! ! ! ( n k j n j k S ni hisoblang. 8-topshiriq a) S = m! + n! + k! ni hisoblang. b) 1 2 .... 5 9 3 4 1 2 n n S ni hisoblang. c) 3 1 5 1 3 4 1 2 ) ( k i n ki kn S ni hisoblang. 9-topshiriq a) [a,b] oraliqdagi n va m larga karrali bo’lgan sonlar yig’indisini hisoblang. b) 1 2 1 n n n n S ni 001 , 0 E aniqlik bilan hisoblang. c) 3 1 5 1 3 4 1 2 ) ( k i n ki b kn a S ni hisoblang 10-topshiriq a) n k i k k a i S 1 3 5 1 2 ! 1 ) ( ni hisoblang. b) EKUB(a,b,c) ni topish dasturini tuzing. c) 4 1 10 1 ) ! ! ( k j b a j k S ni hisoblang. 11-topshiriq a) 0 ! ! n n y ni hisoblang. b) EKUK(a,b,c) ni topish dasturini tuzing. c) 4 1 10 1 ) ! ! ( ) ( k j j k j k a S ni hisoblang 12-topshiriq a) 0 sin ... 2 sin 1 sin m m P ni hisoblang. b) [a,b] oraliqdagi toq sonlar kvadtlarining ko’paytmasini hisoblang. c) 4 1 10 1 ! ! k j k j S ni hisoblang. 211 13-topshiriq a) 10 1 5 1 3 2 n k k n S ni hisoblang. b) 10 dan 120 gacha bo‘lgan juft sonlar yig‘indisi va toq sonlar ko’paytmasini hisoblang. c) 3 1 4 1 10 1 ! ) 1 ( i k j i k j S ni hisoblang. Download 1.92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling