Atamaning o’zbek tilida nomlanishi Atamaning ingliz tilida nomlanishi Atamaning rus tilida nomlanishi


-butun  so lar)  ko‘ri ishdagi  integrallar


Download 0.74 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/4
Sana10.09.2020
Hajmi0.74 Mb.
#129176
1   2   3   4
Bog'liq
Glossariy


-butun 

so lar) 

ko‘ri ishdagi 

integrallar.  

Bu  integral  x=t



s

,  bu  yerda  s 

1

2

1



2

,

,...,



k

k

m

m

m

n

n

n

  kasrlarning  eng 

kichik  umumiy  maxraji,  almashtirish 

natijasida 

ratsional 

funksiya 

integraliga keltiriladi.          

   


 

1

2



1

2

1



2

1

( ,



,

,...,


)

( , , ,..., )



k

k

k

n

n

n

m

r

m

m

r

r

s

s

R x

x

x

x

dx

R t t t

t

st dt



 



 

Sonli ketma-ketlik 

The limit 

points of the 

sequence 

Числовая 

последовательн

ость 


Natural so lar to‘plamida a iqla ga  

funksiya  sonli-ketma-ketlik  deyiladi. 

 

,

.



y

f n

n

N



 

n

tartibli 



determinant 

The 


determinant 

of order  



n

 



Определитель 

n

го порядка 



n

tartibli  determinant  deb 



!

n

 

hadning 



quyidagi 

tartibda 

tuzilga  

algebraik 

yigʻi disiga 

aytiladi:  hadlari    matritsaning  har 

qaysi  satridan va har qaysi  ustunidan 

bittadan  olingan 



n

  ta  elementdan 

tuzilga   boʻlib,  mumki   boʻlga   

barcha  koʻpaytmalar  hizmat  qiladi; 

shu  bilan  birga  hadning  indekslari 

juft  oʻr iga  qoʻyish i  tashkil  etsa

musbat  ishora  bilan,  aks  holda  esa 

manfiy ishora bilan olinadi. 

Teskari matritsa 

Inverse 


matrix 

Обратная 

матрица 

Agar 


A

  kvadrat  matritsa 

uchun 

E

A

A

AA



1



1

  tenglik 



 

bajarilsa, 

1



A



 matritsa 

A

 matritsaga 

teskari matritsa deyiladi.  

To’g’ri chiziq i g 

burchak 

koeffitsientli 

tenglamasi 

He canonical 

form of the 

quadratic 

form 

Уравнение 



прямой с 

угловым 


коэффициенто

м 

b



kx

y



   

 

to’g’ri chiziq i g burchak 



koeffitsientli tenglamasi. 

To’g’ri chiziq i g 

kanonik tenglamasi  

 

Canonical 



equations of a 

straight line 

in space 

Каноническое 

уравнение 

прямой 


To’g’ri  chiziq i g  ka o ik 

tenglamasi  

 

0

0



.

x

x

y

y

m

n



                



 

To’g’ri chiziq i g 

umumiy tenglamasi 

The general 

equation of a 

straight line 

Общее 

уравнение 



прямой 

0

Ax By C

 


,  

(

2



2

0

A



B

 


)            

te glamaga 

to’g’ri 

chiziq i g 

umumiy tenglamasi deyiladi.  

 

Transponirlangan 

matritsa 

The 


transposed 

matrix 


Транспонирова

нная матрица 

 

Agar 


A

  matritsada  barcha 

satrlar 

mos 


ustunlar 

bilan 


almashtirilsa,  u  holda  hosil  boʻlga  

T

A  

matritsaga 



A

 

matritsaga 



transponirlangan matritsa deyiladi. 

Trapetsiyasimon 

(pog’o asimo ) 

matritsa 

Step matrix 

Ступенчатая 

матрица 

 

Trapetsiyasimon 



(pog’o asimo )  matritsa  deb  biror 

satrini  noldan  farqli  elementi  k  – 

o’ri da 

hamda 


qolga  

barcha 


satrlarining  birinchi  k  ta  o’r ida 

nollar turgan matritsaga aytiladi. 

Trigonometrik 

ifodalarni 

integrallash 

Integration of 

trigonometric 

expressions 

Интегрировани

е 

тригонометрич



еских 

выражений 

(sin ,cos )

I

R

x

x dx



 

 

integralni  qaraylik.  Ushbu  integralni 



hisoblash 

uchun 


umumiy 

usul 


mavjud.  Haqiqatdan  ham, 

2

x



t

tg

  



almashtirishni bajarsak, 

2

2



2

2

2



2

2

1



2

2

1



2

2

2



2

,

, cos



, sin

1

1



1

1

1



2

2

x



x

tg

tg

dt

t

t

x

arctgt

dx

x

x

x

x

t

t

t

tg

tg









  



kelib  chiqadi.  Bu  ifodani  integralga 

qo‘ysak,  

 

2

1



2

2

2



2

1

2



(

,

)



( )

1

1



1

t

t

dt

I

R

R t dt

t

t

t







 

hosil 



bo‘ladi. 

Bu da 


R 

o‘z 


argumentlarining  ratsional  funksiyasi 

bo‘lga i  uchu   R



1

  ham  ratsional 

fu ksiya  bo‘ladi.  Demak,  berilga  

integral 

ratsional 

funksiyalarni 

integrallashga keltiriladi. 

 

Uchinchi tartibli 



determinant 

The 


determinant 

of order 3 

Определитель 

3-го порядка 

11 22 33

12 23 31


13 21 32

13 22 31


12 21 33

11 23 32


a a a

a a a

a a a

a a a

a a a

a a a





 

ifoda  uchinchi  tartibli  determinant 



deyiladi. 

Ustun matritsa 

Column 

matrix 


Матрица 

столбец 


 

(m  x  1)  oʻlchamli  matritsaga  esa 

ustun matritsa deyiladi. 

Vektor uzunligi 

(moduli) 

The length 

(module) of 

the vector 

Длина (модуль) 

вектора 


Vektor 

komponentalari 

kvadratlari  yig’i disi i g  kvadrat 

ildiziga teng  

2

2

2



1

2

( , )



n

x

x x

x

x

x



 


            

songa 



n

 o’lchovli 



x

 vektor 


uzunligi (moduli) deyiladi

Vektorlar orasidagi 

burchak 

The angle 

between the 

vectors 


Угол между 

векторами 

Ikkita 

n

-  o’lchovli 



X

  va 


Y

, vektorlar orasidagi burchak deb: 

]

;

0



[

(

)



,

cos


)

1

2



1

2

1













б

y

x

y

x

Y

X

Y

X

a

n

i

i

n

i

i

n

i

i

i

shartlarni 



qanoatlantiruvchi 

 



burchakka  aytiladi, bunda 



X

  va 




Y

.  Ta’rifdagi  b)  shart 

 



burchak 

qiymatini 

yagonaligini 

ta’mi laydi.  

Vektorlar 

sistemasining bazisi 

The basis of 

the system of 

vectors 

Базис системы 

векторов 

   o’lchovli  m  ta  a

1

,  a


2

,  …,  a


m

 

vektorlardan 



iborat 

vektorlar 

sistemasi  berilga   bo’lib,  chiziqli 

bog’liq  sistema i  tashkil  etsi .    a

(i)



a



(j)

,  …,  a


(k)

  (1≤i

esa  berilgan    a

1

,  a



2

,  …,  a


m

 

sistemaning  qism  osti  sistemalaridan 



biri bo’lsi . 

 Agar:  birinchidan,  a

(i)

,  a


(j)

,  …, 


a

(k)


 

(1≤i

chiziqli  erkli;  ikkinchidan,  a

1

,  a



2

…, a



m

 sistemaning har bir vektori 

a

(i)


,  a

(j)


,  …,  a

(k)


  (1≤isistema  vektorlari  bo’yicha  yago a 

usulda  yoyilsa,  u  holda  a

(i)


,  a

(j)


,  …, 

a

(k)


 

(1≤i

vektorlar 

sistemasiga  a

1

,  a


2

,  …,  a


m

    vektorlar 

sistemasining bazisi deyiladi. 

Vektorlar 

sistemasining rangi 

Rank system 

of vectors 

Ранг системы 

векторов 

     Berilgan  a

1

,  a


2

,  …,  a


m

  vektorlar 

sistemasining 

ixtiyoriy 

bazisi 

tarkibidagi  vektorlar  soniga  uning 



rangi deyiladi.  

Vektorlarning 

aralash ko’paytmasi 

The mixed 

product 

vectors 


Смешанное 

произведение 

векторов 

Agar 


x

  va 


y

  vektorlarning  vektor 

ko’paytmasi 

[ , ]


x y

  uchinchi 



z

 

vektorga  skalyar  ko’paytirilsa  hosil 



bo’lga   so  



[ , ],

x y z

ga 


, ,

x y z

 

vektorlar i g  aralash  ko’paytmasi 



deyiladi. 

Vektorlarning 

skalyar ko‘paytmasi 

The scalar 

product of 

vectors 


Скалярное 

произведение 

векторов 

Ikkita  
















n

x

x

x

X

2



1

,      


1

2

1



y

y

Y

y

 


 

 


 


 

 


  

vektor i g  skalyar  ko’paytmasi  deb, 

shu  vektorlar  mos  koordinatalari 

ko’paytmalari i g yig’i disiga te g  



n

n

y

x

y

x

y

x



2



2

1

1



    songa 

aytiladi va 



Y

X



 shaklda yoziladi. 

Vektorlarning 

vektor ko’paytmasi 

The vector 

product 


vectors 

Векторное 

произведение 

векторов 



x

  va 


y

  vektorlar  tekisligiga 

perpendikulyar 

z

  vektor  quyidagi 

xossalarga: 

 

1. 



z

 vektor uzunligi   

sin

z

x y



             (3) 

tenglik  bilan  aniqlanadi  va  son 

jihatidan 

x

  va 


y

  vektorlarga 

qurilgan  parallrlogrammning  yuziga 

teng; 


 

2. 


, ,

x y z

 vektorlar ko’rsatilga  

tartibda 

koordinatalar 

sistemasini 

tashkil  qiladi  (



z

  vektor  uchidan 

qaraganda 

x

 vektordan 



y

 vektorga 

o’tish  soat  strelkasiga  qarama-

qarshi); 

ega  bo’lsa, 

z

  vektor 



x

  va 


y

 

vektorlar i g  vektor  ko’paytmasi 



deyiladi va  

[ , ]


z

x y

            



ko’ri ishda belgila adi.  

 

Vertikal asimptota 

Vertical 

asymptote 

Вертикальная 

асимптота 

Faraz  qilaylik,    a  nuqtadagi  bir 

tomonli  limitlarning  kamida  biri 

cheksizga  te g  bo‘lsi .  U  holda 

y=f(x) egri chiziqdagi M(x,y) nuqta 



  a  da  koordinatalar  boshidan 

cheksiz  uzoqlashadi,  shu  nuqtadan  

x=a  to‘g‘ri  chiziqqacha  bo‘lga  

masofa  MN=|x-a|  nolga  intiladi. 

Demak,  ta’rifga  ko‘ra  x=a  to‘g‘ri 

chiziq 


y=f(x) 

egri 


chiziqning 

(funksiya 

grafigining) 

vertikal 

asimptotasi bo‘ladi. 

 

Xos matritsa 

En matrix 

Собcтвенная 

матрица 

Agar  matritsa  determinanti 

 olga  te g  boʻlsa,  bu  matritsa  xos 

yoki maxsus matritsa deyiladi. 

 

Xosmas matritsa 



Improper 

matrix 


Несобcтвенная 

матрица 


Kvadrat 

matritsa 

elementlaridan 

tuzilgan  determinant  noldan  farqli 

boʻlsa,  u  holda  bu day  matritsa 

xosmas  yoki  maxsusmas  matritsa 

deyiladi. 

Xususiy  hosila 

Partial 

derivatives 

 

 

Частные 



производные 

Agar     



i



i

x

x

M

f

M

f

i



)



(

)

(



lim

0

0



   

mavjud bo’lib bu limit  chekli bo‘lsa, 

u  holda  bu  limitga 

)

(M



f

y

 



funksiyaning 

0

M

  nuqtadagi   

i

x

 

o‘zgaruvchi bo‘yicha xususiy hosilasi 



deyiladi. 

 

Yevklid fazosi 

Euclidean 

space 


 

Евклидово 

пространство 

Agar 


n

  o’lchovli  haqiqiy 

chiziqli  fazoda  skаlyar  ko’pаytmа 

a iqla ga   bo’lsa,  bu  fazo 



n

 

o’lchovli  Evklid  fаzosi  dеyilаdi  va 



n

E

 ko’ri ishda belgila adi. 

Yuqori tartibli hosla 

va differensiallar 

Derivatives 

and 


differentials 

of higher 

orders 

Производные и 



дифференциал

ы высших 

порядков 

( )


y

f x

 



funksiyaning 

yuqori  tartibli  differensiallari  ham 

ketma  –  ket  ravishda,  mos  hosilalari 

kabi aniqlanadi:   



)



(

2

3



y

d

d

y

d

uchinchi 

tartibli 

differensial; 



............................................................

..................... 



1



n

n

d y

d d

y

n



tartibli 



differensial. 

 

Yuqori tartibli 

xususiy hosila 

Partial 


derivatives of 

higher orders 

Частные 

производные  

высших 

порядков 



)

(M



f

y

 



funksiyaning  

yuqori 


 

tartibli 

differentsiali 

quyidagicha aniqlanadi: 

2

2

1



1

(

)



n

n

i

j

i

j

i

j

f

d f

d df

dx dx

x x





 



 -2 tartibli differentsial, 



3

3

2



1

1

1



(

)

n



n

n

i

j

k

i

j

k

i

j

k

f

d f

d d f

dx dx dx

x x x





  




 -3 tartibli differe tsial va  hokazo… 

 

 

Мatrisalar usuli 

Matrix 

method of 



system 

solutions 

Матричный 

способ 


решения 

системы 


1

X

A B



  ifoda  chiziqli 

tenglamalar 

sistemasining 

matrisalar  usuli  bilan  yechish 

formulasi. 

Тekislik i g 

umumiy tenglamasi 

n

dimensional 



coordinate 

space 


n

R

 

Общее 



уравнение 

плоскости 

0

Ax By Cz D

  



 

 

 



 ko‘ri ishidagi  te glama  tekislikning 

umumiy tenglamasi deyiladi. 



 

Download 0.74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling