Balalardıń tilin ósiriw

Súwretlemeli, janli sóylewdi tárbiyalaw.
Bul 1.Balaniń kúndelik turmisindaǵi tábiyiy diktsiyasi, súwretleniwshilik. 2.Tekstti oqiǵanda bilip paydalanatuǵin diktsiya túsiniledi. Balaniń erkin sóylewi barliq waqit tábiyiy boladi. Kishkene gruppalarda ballaardi bularǵa tárbiyalawda ápiwayi túrlerinen paydalanǵan maqul. Tásirlerge berilip sóylew ásirese oniń mimikasi, intonatsiyasinda, dawis kúshinde belgili boladi.
Sóylew arqali mádeniy múnásebetlerdi tárbiyalaw.
Tárbiyashi ballaarda úlkenler hám teńlesleri menen sóyleskende múlayim, jaǵimli múnásibette boliwdi tárbiyalaw lazim. Úlken gruppalardiń balalarinda sóylew protsessinde tómendegishe múnásibet uqipliliqlari payda boliwi kerek. Balalar áste sóylewge úyretiw, sóylewshiniń júzine qarap turiwi, qollarin tinish tutiwi, múlayim sálemlesiwi, úlkenler menen sálemleskende birinshi bolip qol bermeslik, shiniǵiwda soraw-juwapta balalar tárepke qarap turiwi lazim.
Sóylewdiń dawis tárepin ózlestiriwde esitiw basqariwshi analizator bolip esaplanadi. Balaniń ósiwi menen esitiw sóylewi de rawajlanip baradi. Bala átiraptaǵilardiń sóylewin kún sayin ajiratip baradi. Olar endi túsine baslaydi. Mektepke shekemgi jastaǵi úlken balalarda esitiw, yaǵniy sózlerdegi dawislardi ajirata aliw, olardiń tártibin, muǵdarin aniqlay biliwdi ósiriw lazim. Sóylewde dem aliw hám sóylewdiń payda boliwinda birden-bir negiz bolip esaplanadi. Tárbiyashiniń waziypasi balalarǵa dem aliwda ushirasatuǵin kemshiliklerdi joq etiwge járdem beriw bolip tabiladi. Balalardiń seslerdi aytiwina járdem beriw maqsetke muwapiq keledi.
Balalardiń sóylewinde dawis mádeniyatin tárbiyalaw qurallari.
Mektepke shekemgi jastaǵi balalardiń sóylewi, rawajlaniwi ushin oniń nerv sistemasi, sóylewi, esitiw organlari salamat rawajlanǵan boliwi tiyis.
Balalardiń sóylewin tekseriw usillari.
Gruppadaǵi hámme hám bólek balalar menen jumisti tuwri planlastiriw ushin tárbiyashi hár bir balaniń dawisti aytiw ózgesheliklerin biliwi tiyis.
Sóylew mádeniyatin tárbiyalaw metodi.
Balalarda sóylew mádeniyatin rawajlandiriwdiń birden-bir joli olardiń esitiw sóylewin rawajlandiriw bolip tabiladi. Esitiw sóylesiwiniń rawajlaniwi menen balada dawistiń dúzilisi ózlestirilip alinadi.
Balada esitiw sóylewi erte rawajlanadi. 2-3 háptelik balada dawisqa baylanisli bazi bir terme reaktsiyalar júz beredi. 5-6 aylarinda ol intonatsiyaǵa keyin bolsa sóylew ritmine itibar beriledi. Hámme jas gruppalarinda esitiw sóylewin rawajlandiriw isleri alip bariladi. Sonday-aq balalardiń dawisti duris aytiw, olardiń diktsiyasina da ayriqsha itibar beriledi. Balalardiń dawim mádeniyatin rawajlandiriwda hár qiyli shiniǵiwlardan paydalaniw kerek.
Kishkene gruppalarda ballaar mnen alip barilatuǵin jumislar fronTál turde hámme balalar menen ótkeriledi, shiniǵiwlar bólek-bólek ótkerilmeydi.
Orta gruppalarda bolsa bir ayda 1-2 mártebe dawis mádeniyatiń qáliplestirw boyinsha arnawli shiniǵiwlar ótkeriledi. Orta gruppalarda da balalar menen alip barilatuǵin jumislar fronTál ótkeriledi hám olardaǵi shiniǵiwlar bólek-bólek ótkerilmeydi. Úlken gruppalardan baslap frontl islerden basqa aytiwinda kemshilikleri bar balalar menen individual islep alip bariladi. Bul shiniǵiwlardiń hár biri 10-12 minut dawam etedi. Sóylew pasportinda bul shiniǵiwdiń plani 10-12 kúnge dúziledi.
Máselen:
1. Duris sóylewge úyreniw zárúrligi haqqinda sáwbet.
2. Dawis artikulyatsiyasin kórsetiw hám túsindiriw.
3. Sol dawisti aytiwda balalar menen birge shiniǵiw ótkeriw.
4. Súwretlerdi kóriw hám atin aytiw.
5. Sol dawisti bekkemlewshi didaktikaliq oyin oynaw h.t.b.
6. Tárbiyashi bunday islerge de ata-analardi tartiwi tiyis.


Qosimsha sorawlar
1. Sóylewdiń dawim mádeniyati degende neni túsinesiz.
2. Sóylewdiń dawis mádeniyatiń tárbiyalawda balalar baqshasiniń aldıńa qanday waziypalar qoyiladi.
3. Balalar sóylewindegi dawis mádeniyatiń tárbiyalaw ushin kerekli sharayatlar nelerden ibarat .
4. Balalar baqshalarinda sóylewdiń dawis mádeniyatiń rawajlandiriw metodi nelerden ibarat.
Úyge tapsirma
Dawis mádeniyatin qáliplestiriw boyinsha referat jumisin tayarlaw.


Ádebiyatlar .
1. Karimov I.A. Wzbekiston XXI asr bwsaǵasida.T. “Wzbekiston”.1997 y.
2. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan.T.1996 y,2-tom.
3. Verbitskaya L.A. Davayte govorit` pravil`no.M.,Visshaya shkola.1993 g.
4.Maktabgacha tarbiyani rivojlantirish kontseptsiyasi.T.1992y.
5. Razbaeva E. M. Axmedova X.A. Nutq wstirish metodikasi. T.”Wqituvchi”.1978 y.