Baqo umarov


Download 51.28 Kb.
Pdf ko'rish
bet23/35
Sana30.12.2017
Hajmi51.28 Kb.
#23421
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   35

3
C O O C
2
H 5)  o ‘rik  hidini,  benzil  atsetati  (C H
3
C O O C H
2
C
6
H 5) shaftoli 
va jasm in  guli  hidini,  etil  butirat  (C H
5
C H
2
C H
2
C O O C
2
H 5)  olm a va ananas 
hidini,  л -ok tilatsetati  (C H
3
C O O C gH l7)  apelsin  h id in i  b erad i.  T ereftal 
kislotaning yuqori spirtlar bilan  hosil  qilgan diefirlari  (m asalan,  dibutilftalat 
C
4
H ,O O C -C fH
4
- C O O C
4
H
9
 va dioktilftalat  C gH |
7
O O C - C
6
H ,-C O O C gH 17) 
reppelentlar va  plastifikatorlar  sifatida keng ishlatiladi.
G ALO GEN A N G ID R ID LA R
Karboksil guruhidagi  OH-guruhini galogenga almashtirish natijasida olingan 
m urakkab  m oddalarga 
g a l o g e n a n g i d r i d l a r
 deyiladi. G alogenangidridlar o 'tk ir 
hidli  uchuvchan  (tutaydigan)  suyuqliklardir.  U lardan  chum oli  angidridi 
beqaror m odda.  Galogenangidridlarni olish uchun karbon  kislotalariga fosfor 
galogenidi  yoki  tionil  xloridi  ta ’sir  ettiriladi:
3 C H 3-C O O H  
+  
PCI,  ---------►
 
3 C H
3
C0C1  +  H
3
PO ,
sirk a   k islo ta  
x lo ran g id rid i  yoki 
a ts e tilx lo rid

G alogenlovchi  reagent  sifatida  POC1,,  S 0
2
CI2,  PC15,  PB r5,  C O C l
2
  kabi 
m oddalar  ham   ishlatiladi.
K arbon  kislotalarning galogenangidridlari  nukleofil  reagentlar bilan oson 
reaksiyaga kirishadi,  chunki  ular tarkibidagi  С  -   Hal bog‘i  kuchli qutblangan 
va galogen  atom i  yuqori  reaksion qobiliyatga ega:
U la r  m etall  atom i  tutgan  yoki  faol  vodorod  atom i  tu tg an   organik 
birikm alar bilan  oson  reaksiyaga  kirishadi:
O
6
^ c i 6-
R-COC1  +  NuH  ---- ►
  R - ? - C I   ---- ►
  R - C ^  

HCI
+ Л и Н  
N u:
U lar  m etall  atomi  yoki  faol  vodorod  atom i  tutgar.  organik  birikm alar 
bilan  oson reaksiyaga kirishadi:
9  
9
2  C H j  -  
+  N a - O - O - N a   ----- ►
  С Н
3
- С - 0 - 0 - С - С Н
3
 

N a C l
Cl 
atsetil  peroksidi
° ч  
9  
9
CH
3
-C t^ 

^ C -C H j 
---- ►
 
C H j-C -0 -C -C H
3
 
+  AgCl
Cl  AgO' 
sirka  angidridi
Shuning uchun galogenangidridlardan juda ko‘p organik atsillovchi  reagent 
sifatida foydalanadilar va karbon  kislotalar turii hosilaiarining sintezini  amalga 
oshiradilar:
R-COBr 
+  HOH 
----►
  R-COOH 

HBr
R -  
C l '
 
+  :NH2-R   ---- ►
 
R-Ct" 

HCI
Cl 
NH-R
kislota  amidi
A1C1
3
 
I
—> 
.0
+  c
2
hs- c o c i 
-------- ►
 
\
0
) - с Г  
+  hci
c
2
H

feniletilketon
G a lo genangidrid larning  bu  xossalaridan  foydalanib,  u lar  y o rdam id a 
karbon kislotalarning barcha hosilalari: tuz,  angidrid,  m urakkab efirlar,  amid, 
peroksid  va  nitrillarni  sintez  qilish  m um kin.

Karbon  kislotalarining suvsizlanishi yoki  galogenangidrid bilan  tuzlarning 
o 'zaro   reaksiyasi  natijasida  angidridlar olinadi.  Sirka  angidrid sirka  kislotani 
qizdirganda osonlik  bilan  olinadi,  am m o boshqa angidridlar bu  usulda hosil 
bo'lm aydi:
CH, -  C ^  

^ C - C H , 
----- ►
  CHj 
- M
 -С Н
3
 

НОН
ОН  НО 
sirka  angidridi
Kislota  bug'lari  yuqori  h aroratda  alum iniy  oksidi  ustidan  o 'tkazilib ,  tez 
sovutilganda ham   angidridlar olinadi:
АЬОз

с , н 5- с о о н  
--------- ►
 
C2H5- C - 0 - C - C ,H 5 

HOH
II 
II 
о  
о
Triftorsirka  kislota  angidridlarini  olish  uchun  uning  bug'lari  kuchli  suv 
ajratib  oluvchi  vosita  P , 0
5
 ustidan o'tkaziladi:
P2
0
;

CF3-COOH 
-----------► 
С Ғ з-^ -О -^ -С Ғ з 

HOH
О 
о
Aralash  angidrid olish  uchun  ikki  xil  kislota galogenangidridi va tuzi o'zaro 
ta ’sir  ettiriladi:
✓ °  
° ч  

9
2
CH
3
 
-  C ^  

/C - C j H s   ----- ►
  СНз-С-
0
-С -С 2Н5 

NaCl
Cl  NaO 
atsetilpropionat
Ikki  asosli karbon  kislotalaridan qahrabo va glutar kislotalari  qizdirilganda 
bir  m olekulasidan  suv  ajralib,  besh  va  olti  a ’zoli  halqa  tutgan   barqaror 
ichki  angidridlar  hosil  qiladi:
О 
О
с н : - с ^ о - н  
с н
2
- с ^

------- ►
 

J )  
+
 
H2o
C H ,-C ^ O -H  
CH2- C
о 
о
T o'yinm agan va  arom atik ikki  asosli karbon kislotalarning (m alein va ftal 
kislota)  ichki  angidridlari  bundan  ham   osonroq  olinadi  va  ular  ko'pgina 
organik  sintezlar  uchun  dastlabki  reagent  hisoblanadi:

с н - с - о - н  
с н - с ^
II 
 

 
II 
/ О  

Н20
С Н -С ^ О -Н  
с н - с ^
о  
о
malein  kislota 
malein  angidrid
M alein  angidridi  sanoatda  benzolni,  butenlarni  yoki  furfurolni  katalitik 
oksidlash  usuli  bilan  olinadi.
О
^ / - C O O H
^ о о н  


№ 0
о
ftal  kislota 
ftal  angidridi
Kislota angidridlari galogenangidridlarga nisbatan kuchli  atsillovchi agent 
hisoblanadi  va nukleofil  o ‘rin  olish  reaksiyasiga oson  kirishadi:
6

ь+ 
R
С
h  
r   li
5
~ o v  
v o 5_
A ngidridlar  o 'tk ir  hidli  suvda  erim aydigan  suyuqliklar,  suv  bilan  sekin 
qizdirilganda u bilan  reaksiyaga kirishib, tegishli  karbon  kislotalariga aylanadi:
О
С Н з-С ^
J J  
+
 
H20   ------- ►
 
2 CHiCOOH
CH
3
 -  С
О
Spirtlar bilan  reaksiyaga kirishganda, murakkab efir va kislota hosil b o ‘ladi: 
О
С Н з-С ^  
О
J D
  +  HO-C
2
H
5
  —►СНз-С 
+  СНзСООН
С Н з-С % 
ОС
2
Н
5
О 
etilatsetat
Am m iak bilan  reaksiyaga kirishganda,  kislotaning am m oniyli tuzi va am id 
aralashm asi  hosil  bo'ladi:

о  
сН з~ с С  
<^° 
У>
  +  2NH,  — ►
 
СНз 
-  

С Н ,-С ^  
с н
3
- с % 
o n h
4
 
n h
2
О 
ammoniy atsetati 
atsetamid
Angidridlar  a-vo d o ro d   atom lari  faollashgani  u chu n  karbon  kislotalari 
ishtirokida arom atik karbonil birikm alar bilan  kondensatlanish  reaksiyasiga 
kirishib,  to ‘yingan  va  to'yinm agan  kislotalar  hosil  qiladi:
H ,C. 
XX
 
CH
3
 
N aH.C^ 
О  
C H ,
С 
С
 
+ CHjCOONa  —►
 
С 
С 
+  CH,COOH
I
I
 

Л
0  
0  
о 
о
NaH
2
Cx   О 
ГН
3
 
/С Н з
о , н , - с н о   + 
с  
с  

► с ,,н ,- с н - с н ,-с  
с  
— ►
II 
II 

'  II 
II
О 
О 
ONa 
О 
О
/ С1-Ь 
> 4
  ^ Н з
СНзСООН  +  Cf,H,-CH-CH2-C 
С 
CflH,-CH=CH-C 
с   —*•
1
1
1
 
II 
II
он 
о  
о 
-н2о  
о  
о  
+ н2о
------ *■  C,,H
5
-CH=CH-COOH 

СНзСООН
d o lch in   kislota 
sirka  kislota
M alein  angidridi  faol  qo'shbog'  tutgani  uchun  dienofil  reagent  sifatida 
alkadienlar bilan  D ils-A lderning  dien  sintezi  orqali  turli  organik  m oddalar 
olish  u ch u n   (stirol  bilan  sopolim erlar  olish,  poliefir  sm olalar,  gerbitsidlar 
sintezi,)  keng  m iqyosda  ishlatiladi:
^ C H
2
 
О
 
. CH2. 
о
HC 
C H-C f
 
HC 
C H - C f



>   ------ * 


>
H C ^ 
CH- C^. 
HC\
с н
2
 
о  
с н
2
 
о
b u ta d iy e n -1 ,3  
m ale in  
te tra g id ro fta l
an g id rid i 
an g id rid i
Halqali  angidridlar ammiak bilan oson reaksiyaga kirishib kislota xossalarini 
nam oyon  qiluvchi  am idlar  hosil  qiladi,  ayniqsa,  ftal  am idi  yaqqol  kislota 
xossasiga ega (pKa =  
8
,1):
^  
r " °  
r
' 0
 
r ' 0H
♦  nh-  -   ( ^ C c>
  «   © C c>
N o  
s o  
4 o

Kislota  bug‘i  bilan  am m iak  aralashm asi  suvni  tortib  oluvchi  katalizator 
ustidan  o ‘tkazilsa;  yoki  a w a l xlorangidrid olinib,  unga  am m iak ta ’sir etilsa, 
kislota am idlari  hosil b o ‘ladi:
+   N H j  
д
R -C O O H  
----- ► 
R -C O O N H
4
 
----- ► 
R - C O N H , 

H20
ammoniyli  tuz 
amid
+ SOCI
2
+ 2NH

 

 
R -C O C I  
 

 
R -C O N H
2
 

N H
4
CI
amid
Misol:
+ N H
3
 
Д  
 
C H j-C O O H  
 

  CH
3
- C O O ” N H /    

  C H j - C - N H
2
  +  H:
sirka  kislota 
ammoniy  atsetati 
atsetamid
Kislota  am idlari,  asosan,  kiristall  m oddalar,  ulardagi  kuchli  m ezom er 
efifekt  ta ’siri  natijasida azot atom ining erkin  elektron jufti  tutash  tizim   hosil 
qiladi va amin guruhi asoslik xossalarini to ‘liq yo'qotadi,  protonlanish kislorod 
atom i  hisobidan am alga oshadi:
C o  
H +
H ,C -C ^ V >  
— ►
 
H jC -C C T
^ ~ n h
2
 
^ n h ,
Kislotali  yoki  ishqoriy  m uhitda  am idlar  oson  gidrolizlanib,  kislota  va 
aminlarga parchalanadi:
HC I
C H j- C C ^  
+  
H O H   —
 
N H C H j
C H jC O O H  

C H jN H
2
HC1
N aQ H  
О
C H j 
+  
C H jN H
2
O N a
Am idlar  qizdirilganda,  bir  m olekula  suv  ajratib,  nitrilga  aylanadi:
О  
P
2
0 5.  A
R - C T  
---------- *  
R -  С  =  N  
+  
H O H
N H ,

A m idlar tarkibidagi  am inoguruhning vodorod  atom lari  am id  guruhidagi 
bog'larning qutblanishi natijasida harakatchan bo'ladi va osonlik bilan metallarga 
almashinadi:
Г
С Н л - С ^   +  HgO 
NH;

HOH
NHj2Hg
Karbonat  kislota va uning tuzlari  bilan anorganik kimyo kursida tanishgan 
edik.  U ning  m onofu n k sio n al  organik  ho silalari  b e q a ro r  b o 'lsa   ham , 
bifunksional  hosilalari  ancha barqaror organik birikm alardir.  Ularning orasida 
karbamid yoki mochevina deb ataluvchi dialmashingan am id organik kimyoda 
m uhim   o 'rin   tutadi.  M ochevina  kuchsiz  asos  xossali  kristall  m odda,  uning 
m olekulasi  tekis tuzilishga ega  bo'lib,  kuchli  tutash  tizim   hosil  qiladi:
M ochevina  sanoatda  130l,C  haroratda  va  50  atm   bosim   ostida  karbonat 
angidridi va  am m iakning o 'zaro ta ’siridan  olinadi:

2  N H
3
 
------- ►  
H
2
N -C O O N H
4
 
--------►  
H
2
N - C O - N H ,   +  H O H
Mochevina suv bilan qizdirilganda yoki tirik orgamzmda ham ureaza fem ^nti 
ta ’sirida  gidrolizlanadi  va  dastlabki  m oddalar  (karbonat  angidridi  va  suv 
molekulalari)ga parchalanadi:
H
2
N -C O -N H
2
 

HOH 
------- ► 
C 0
2
 


N H
3
K arbam id  qizdirilganda  sian  kislotaga  aylanadi  va  u  yangi  m ochevina 
molekulasi  bilan  reaksiyaga  kirishib,  biuret  hosil  qiladi:
h , n - c o - n h
2
----- ►
  HO-C =N  + 
H
2
N -C 0 - N H
2
  ----- ►
  H
2
N -C -N -C -N H
2
II  1  II
M ochevina  m uhim   azotli  o 'g 'it  sifatida va  kavsh  qaytaruvchi  hayvonlar 
(qoramol, qo‘y-echkilar va boshqa chorvachilik mollari)ni boqishda qo'shim cha 
ozuqa sifatida  keng ishlatiladi va ko'p tonnajli ishlab chiqariladigan  m ahsulot 
hisoblanadi.
M alon kislota dietil efiri  (m alon efir) bilan  m ochevina  reaksiyaga  kirishib, 
barbitur kislota  hosil  qiladi:
- N H
3
O H O
biuret

H
2
c v
,COOC
2
H
5
C O O C
2
H
5
h
2
n v
H ,N
„ c  = o
о
H , C > ' N H > = 0
0 > -NH 
barbitur kislotasi
B arbitur  kislotasining  hosilalari  b arb itu ratlar  nom i  bilan  tibbiyotda 
tinchlantiruvchi dori sifatida juda ko’p qo'llaniladi va ular m alon efiri  o'rniga 
uning  m etilen  guruhidagi  harakatchan  vodorod  atom lari  o 'rn in i  radikallar 
egallagan  dialkilalm ashingan  efirlarga m ochevina t a ’sir ettirib,  olinadi.
M o c h e v in a   m o le k u la s id a g i  k is lo ro d   o 'r n i g a   a z o t  a to m i  b ila n  
alm ashtirilganda olingan  m odda  m ochevina imini yoki 
g u a n i d i n
 deb ataladi. 
G uanidinning asosli  xossasi  am m iakdan  kuchli  (tutash tizimli  kislota  uchun, 
ya’ni  protonlangan  hosila uchun  pKa  =   13,7),  chunki  guanidiniy kationida 
paydo bo'lgan  m usbai  zaryad  m olekula bo'ylab  tekis taqsim lanadi:
NH
N H ,
H,N —  C —  N H , 
(^H 2N —  C —  N H
2
  _
G uanidin  -   rangsiz kristall  modda 50“C da suyuqlanadi.  Havodagi  H20  va 
C 0
2
  lar bilan  bog'Ianadi,  odatda,  nitrat tuzlari  barqaror.  U  tabiiy birikm alar 
tarkibid a  u ch ray d i,  ch u n o n c h i  m urakkab  oqsil  tark ib id a  uch raydigan 
argininning  fragm entini  guanidin  hosilasi  deb  qarash  m um kin:
HN   =  С -  NH
I
n h
2
CH, -  CH
2
  -  C H
2
 -  CH -  COOH
I
n h
2
arginin
L I   P I D   L A R
O 'sim lik   va  hayvonot  dunyosidan  olinadigan  y o g 'lar  va  yog'sim on 
m oddalarning barchasi 
l i p i d l a r
 sinfiga kiradi.  O datda, ular ikki  katta guruhga 
ajratiladi:
-   oddiy  lipidlar  —  yog'lar  va  moylar;
-   m urakkab  lipidlar,  ulargafosfatidlar,  serebrozidlar  va  fosfosfingozidlar 
kabi  m urakkab  organik  m oddalar  kiradi.  O datda,  m um lar,  sterinlar,  uzun 
radikal  tutgan  erkin  m oy  kislotalari  ham   lip oidlar  deb  ataladi.
Barcha  tirik  organizm larning  faoliyali  uchun  m anba  undagi  yog'lam ing 
oksidlanib  parchalanish  natijasida  ajralib  chiqadigan  energiya  hisoblanadi.

Sut  em izuvchilarning  barchasi  uchun  lipidlar  oqsil  va  uglevodlar  bilan 
birga asosiy ozuqa kom ponent  hisoblanadi.
Asosiy  ozu q a  kom ponent  deb  e ’tiro f etiladigan  yo g 'larn in g   b a’zi  salbiy 
t a ’siri  ham   b o r.  K o 'p   m iq d o rd a  y o g '  va  yog'li  m a h su lo tla rn i  is te 'm o l 
qilish  inso n  organizm i  u ch u n   o ‘ta  zararli  ekanligi  ilgaridan  m a ’lu m   edi. 
A yniqsa,  p o lisa x a rid la r m iqdori  y o g 'larg a  nisbatan  kam   b o 'lg a n d a   kishi 
o rg a n iz m i  tu rli  kasalliklarga  ch a lin ish i  tibbiyot  x od im lari  to m o n id a n  
ish o n ch li  daliH ar  bilan  isbotlangan:  b ularga  y o 'g o n   ich ak ,  k o 'k ra k d a g i 
sa ra to n   k asalligi,  o 't  pufagida  tosh  paydo  b o 'lis h i,  in su lt,  a p p e n d itsit 
va  b o sh q a  k asallik larn i  misol  qilib  k o 'rsa tish   m u m k in .  M u a m m o la r 
sh u n d ak i,  b iz  iste’m ol  qiladigan  tao m larim izn in g   aksari  h ad d an   tashqari 
yog'li  b o'lishiga  intilib  kelam iz.  Q abul  qilingan  oziq  m ahsuloti  tarkibidagi 
y o g 'la rn in g   ayrim lari  organizm   to m o n id a n   ju d a   k atta  q iy in c h ilik   bilan 
hazm   q ilin a d i,  so g 'lo m   o rganizm   o 'z in in g   ichki  re su rslari  h iso b id an   bu 
nom utanosiblikka chidaydi,  am m o bunda jigar va  buyrak  kabi  ichki  a ’zolar 
k atta  z o 'riq is h   bilan  ishlaydi.  M io k ard   infarkti  yoki  ste n o k a rd iy a   kabi 
k a sa llik la rn in g   dastlabki  belgilari  qayd  q ilin g a n d a  yu rak   to m irla rin in g  
to ray ish i  8 0-90 
%
  ga  yetib  q o lad i.  T a o m la n g a n im iz d a   k o 'p   m iq d o rd ag i 
y o g 'la rn in g   qabul  q ilin ish i,  o rg a n iz m n i  kislo ro d   b ilan   t a ’m in lo v c h i 
a rte riy a la rn in g   ichki  yuzasini  to ra y tira d i,  y a ’ni  a te ro sk le ro z   k asalligini 
kuchaytiradi,  qon  esa  quyuqlashadi  va uning oquvchanligi  pasayadi.  Yog'li 
o v q a tla rn in g   yana  bir  salbiy  t a ’siri  sh u n d a k i,  u la r  ta rk ib id a   x o le ste rin  
m oddasi  m iq d o ri  k o 'p   b o 'la d i.  X o lesterin ,  o 'z   n av b a tid a ,  in fa rk t,  insult 
va  a te ro sk le ro z   kasalligini  k u c h a y tiru v c h i  vosita  h iso b la n a d i.  S h u n in g  
u c h u n   b iz   k u n d a lik   is te ’m ol  q ila d ig a n   o v q a tla rim iz n in g   ta rk ib ig a  
e ’tib o rim iz n i  k u ch a y tirish im iz  kerak.  Q a ttiq   y o g 'la r,  m a rg a rin ,  sariyo g' 
kabi  m a h su lo tla r  deyarli 
1 0 0
  %  y o g 'la rd a n   iborat  ek a n lig in i  u n u tm a s li- 
g im iz   s o g 'lig im iz   g a ro v id ir.  G o 's h t ,  tu x u m ,  y o n g 'o q   p ish lo q   kabi 
m a h su lo tla rn i  oqsil  m anbayi  sifatid a  is te ’m ol  qilsak   h a m ,  u la rn in g   50- 
80  %  qism i  lip id   ekanligini  e ’tib o rg ao lish   fo ydadan   holi  e m a s .H a d d a n  
ziyod  is te ’mol  q iladigan  yog'li  ta o m la rn in g   bir  q ism in i  m e v a la r  sab z a- 
v o tla r,  boshoqli  va  dukkakli  o 's im lik la rd a n   tay y o rla n g an   m a h su lo tla r 
bilan  a lm a sh tirish im iz  bizn in g   so g 'lig im izn i  asrash  va  uzoq  u m r  k o 'rish  
garovi  b o 'lib   x izm at  q iladi.  Eng  k o 'p   lip id la r  tu tg a n   oziq  m a h s u lo t - 
larin in g   ayrim lari  tirik   o rg an izm g a  kerakli  en e rg iy an in g   n e c h a   foizini 
yetkazib  berishiga  misol  k o 'rsa tib   o 'ta m iz :  q o 'y ,  m ol  va  c h o 'c h q a   g o 'sh ti
-   6 5 - 8 0   %,  sosiska  -   85  %,  d u d la n g a n   g o 's h tla r  -   85  %,  p ishloq   — 
60—85  %,  qaym oq  —  85  %,  quyultirib  konservalangan  shirin  su t  — 50  %.
S o 'n g g i  y illa rd a   a n iq la n is h ic h a ,  lip id la r   m e m b ra n a   h u ja y ra n in g  
faoliyati  u ch u n   m uhim   vazifani  bajarad i.  B archa  h u ja y ra la rn in g   tark ibi

oqsil  va  p o lisa x a rid la rd a n   tash q ari  20  dan  75  %  g acha  q u tb li  va  neytral 
lip id la rd a n   (fo sfo lip id lar,  sfingolipidlar,  xolesterin  vayuqori  m olekulyar 
m oy  k is lo ta la ri) 
ib o ra t.  Li p id la r  o rg a n iz m d a   5  nm   q a lin lik d a g i 
b im o le k u ly a r  q atlam   hosil  q iladi.  A n a sh u n d a y   b im o le k u ly a r  lip id la r 
q a tla m in in g   q u tb lan g an   g u ru h la ri  h ar  ikki  to m o n ig a  y o 'n a lg a n   b o ‘lib, 
tirik   o rg a n iz m   h u jay ra larid ag i  m o d d a la r  a lm a sh in u v in i  b o sh q a ra d i. 
M e m b ra n a la r  orqali  b arch a  io n la r,  n o elek to litla r,  suv  m o le k u la la rin in g  
o ‘tk azu v c h an lig in i  t a ’m inlaydi.  H a d d an   ziyod  yo g‘li  tao m   em o q   shu 
q a tla m n in g   o rtib   ketishiga,  ayniq sa,  qorin  b o ‘sh lig ‘i,  ic h a k   va  yu rak  
atrofida,  son,  yelka va  inson bo'ksasida yog*  depolari q atlam in in g o'sishiga 
olib  kelad i.  Bu  o 'z   n av b a tid a ,  gavda  tu z ilish im iz n in g   k o 'rk a m lig in i 
y o 'q o tish   b ilan   birga,  bizga  o rtiq c h a   d ah m az alar  b erish in i  en d i  h ar  kim 
h am   tu sh u n g an   b o 'lsa   kerak.
Sog'Iigim izni  yaxshilash va  uzoq u m r k o 'rish  u ch u n   kam ro q xolesterin 
iste’mol  qilish  kerak  degan  fikrni  yuqorida  aytib  o 'td ik ,  endi  ikki  og'iz 
xolesteringa ham   to'xtalib o'tam iz.  Xolesterin  m oddasi  o 'ta  zararli  bo'lgani 
bilan uning foydali tom onlarini ham  qayd qilishimiz lozim.  B ular  jum lasiga 
q u y id ag ilar  kiradi: 
suyak  to 'q im a la rin in g   m u stah k am lig in i  osh irish, 
organizm ning turli  stress  holatlardagi javob  reaksiyasini  kuchaytirish, jinsiy 
gorm o n larn in g   tuzilishini  belgilash  va  hokazo.  S huni  qayd  qilish  kerakki, 
xolesterin  inson  organizm iga  hayvonot  dunyosi  m ahsulotlari  orqali  kirib 
keladi,  o'sim liklardan tayyorlangan  taom larda xolesterin  uchram aydi.  Ayrim 
m a h su lo tla r  tarkibida  xolesterin  m iqdori  quyidagicha  b o 'la d i:  237  ml 
yog'sizlantirilgan  sutda  -  5  mg,  113  g tvorogda -  24,  227 g  m uzqaym oqda  - 
54,  140 g baliqda  -  85,  140 g tovuq  yoki  qoram ol  g o 'sh tid a  -  135,  bir dona 
tuxum   sarig'i  -  220,  85  g jigarda  -  370  mg.  O lim larning  hiso blash ich a, 
inson  tanasidagi  qonning tarkibida  xolesterin  darajasi  160  mg  %  (yoki  4,1 
m m o l/
Download 51.28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   35




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling