Bu ifodadagi I=mv

4.3. Absolut elastik va noelastik urilishlar
Jismlarning o'zaro urilishida ularning sirtlari bevosita bir-biriga tegadi va deformatsiya yuz beradi. Bunda jismlarning urilishidan oldingi kinetik energiyasi qisman yoki to'la ravishda elastik deformatsiya potensial energiyasiga va jismlarning ichki energiyasiga aylanadi. Ichki energiyani ortishi o'z navbatida jismning haroratini ortishiga sabab bo'ladi. Urilishlarning ikki xil turi mavjud bo'lib, bular - absolut elastik va absolut noelastik urilishlardir.
Avval absolut noelastik urilishni qarab chiqaylik. Plastilin, loy, qo‘rg‘oshin va boshqa shular kabi moddalaming urulishi absolut noelastik urilishga yaqin bo‘ladi. Absolut noelastik urilish shu bilan ifodalanadi, bunda, deformatsiya potensial energiyasi vujudga kelmaydi; jismlarning kinetik energiyasi batamom yoki qisman ichki energiyaga aylanadi, urilishdan so'ng to'qnashgan sharlar yo bir xil tezlik bilan harakatlanadi. yo tinch holatda qoladi. Bu to‘qnashuvda faqat impulsning saqlanish qonuni bajariladi xolos. Massalari m₁ va m₂
bo'lgan sharlar v₁ va v₂ tezliklar bilan harakatlanib absolut noelastik to'qnashsin. Impuls saqlanish qonuniga binoan sharlaming urilishdan keyingi impulsi ulaming urilishdan oldingi impulsiga teng bo'lishi kerak, ya’ni m₁v₁,+ m₂v₂=(m₁+ m₂)v'.


Bundan

v₁ va v₂; vektorlar bir to'g'ri chiziq bo'ylab yo'nalganligi uchun v' vektorining yo'nalishi ham shu to'g'ri chiziq yo'nalishida bo'ladi. 4.4 - rasmdagi hol uchun qaysi bir shaming impulsi katta bo'lsa, urilishdan so'ng ikkala shaming birgalikdagi
harakatining yo'nalishi o'sha v' vektor yo'nalishida bo'ladi, ya’ni impulsi katta shaming yo'nalishida bo'ladi. Bu holda sharlaming urilishidan oldingi impulslari teng bo'lsa, urilishdan so'ng harakat to'xtaydi, ya’ni v'= 0 bo'ladi. Endi absolut elastik urilishni ko'rib chiqaylik. Po‘lat, fil suyagi va boshqa moddalardan iborat jism larning urilishi absolut elastik urilishga ancha yaqin bo'ladi. Bunday urilishda impulsning saqlanish qonuni bilan mexanik energiyaning saqlanish qonuni bajariladi.
Massalari m₁ va m₂ urilishga qadar tezliklari v₁ va v₂, urilishdan keyingi tezliklari v₁ va v₂ bilan belgilangan sharlami olamiz. Impuls va energiyaning saqlanish qonunlarini yozaylik:
m₁v₁,+ m₂v₂=m₁ v₁'+ m₂v₂' (4.17)

(4.17) va (4.18)ni birgalikda yechib

va (4.19)

Ifodalarni hosil qilamiz.

Ba’zi xususiy hollarni ko‘rib chiqaylik.
1. Sharchalarning massalari har xil bo'lib, ulardan ikkinchisi tinch holatda bolsin (v₂ = 0). U holda (4.19) tenglik yordamida urilishdan keyingi tezliklarni aniqlaylik:
;
(4.20) dan ko'rinadiki. sharlarning to'qnashishidan keyingi tezliklari ular massalarining nisbatiga bog'liq bo'lar ekan. Agar m₂ » m₁ shart bajarilsa, (4.20) ga asosan:
' = - , = 0 (4.21)
boladi. Bunday hol elastik shar devoriga urilganda amalga oshishi mumkin (4.5-rasm). Devorga urilgan absolut elastik shar tezligining qiymati o'zgarmaydi, yo'nalishi esa qarama-qarshi tomonga o'zgaradi. Bu toifadagi urilishlar ideal gaz molekulalarining idish devoriga elastik urilishini va orqasiga qaytishini eslatadi. 2.Urilishda ishtirok etayotgan sharlarning massalari bir xil bolsin (ya'ni m₁ =m₂). U holda (4.19) ifodalar
' = , =
ko'rinishga keladi. Demak, massalari teng bo‘lib to‘qnashganda ular o‘z tezliklarini almashadi (4.6-rasm).