Eksperimental psixologiya

Gistogramma - bu tyekshiriluvchi byelgilarini chastotali taqsimlanishi «ustunli» diagrammasidir. Gistogrammalarni qurishda absissalar o`qida o`rganiladigan kattalik ko`rsatkichi joylashtiriladi. Ordinatalar o`qida esa chastotalar yoki tyekshirilayotgan tanlovda ushbu diapazon kattaliklarida uchraydigan nisbiy chastotalar joylashtiriladi. Agarda gistogrammada nisbiy chastotalar aks ettirilsa, unda hamma ustunlar maydoni 1 ga tyeng.
Poligonda byelgilari byerilgan kattalikka ega bo`lgan sinovda ishtirok etuvchilar sonini taqsimlashni nuqtalar va koordinatalar bilan byelgilaydilar: X byelgisining, Y aniq gradasiya yoki nisbiy chastotalar( byelgilari ana shu gradasiyalarda odamlar sonining butun tanlab olingan ko`rinishi).
Nuqtalar to`g`ri chiziqlar bilan birlashtiriladi, taqsimlash poligoni yoki gistogrammani qurishdan oldin tadqiqotchi byelgilar intyervallar yoki nisbatlar shkalasida byerilgan bo`lsa, o`rganilayotgan kattalik diapazonini tyeng qismlarga bo`lishi kyerak. 5 tadan kam bo`lmagan, lyekin 10 tadan ko`p bo`lmagan gradasiyadan foydalanish tavsiya etiladi. Nominal yoki tartibli shkaladan foydalanishda bunday muammo yuzaga kyelmaydi. Agarda tadqiqotchi turli kattaliklar o`rtasidagi nisbatlarni yaqinroq ko`rsatishni hohlasa, masalan, turli sifatli xususiyatdagi sinovda ishtirok etuvchilar nisbatini (erkaklar va ayollar soni) unda diagrammadan foydalanish foydaliroq bo`ladi.
Syektorli aylana diagrammada har bir syektor kattaligi har bir turning uchrashi kattaligiga proporsionaldir. Aylana diagramma kattaligida tanlov nisbiy hajmi yoki byelgining ahamiyati aks ettirilishi mumkin. Axborotlarni grafikdan analitikka o`tishini aks ettirish variantni byerish navbatdagi byelgilar funksional bog`liqligini ko`rsatuvchi grafiklar hisoblanadi. Umuman aytganda, taqsimlash poligonlari - bu byelgining uning kattaligida uchrashiga bog`liqdir.
Jadval(grafik) turlarini mazmuniga ko`ra 2 shartli tipga ajratamiz :
1. vaqtga asosan paramyetr o`zgarishlariga bog`liqlikni ifodalovchi;
2. bog`liq bo`lmagan va bog`liq bo`lgan navbatni ifodalash.
Idrok etilgan matyerial va o`rganilgandan so`ng o`tgan vaqtga nisbatan idrok etish matyeriali hajmining o`rtasidagi aloqadorlikni birinchi bo`lib G.Ebbingauz aniqlab byergan. «O`rganish egri chizig`i », yoki «unutish egri chizig`i»ning ko`p sonli muqobilini vaqtga ko`ra faoliyat samaradorligidagi o`zgarishlar ko`rsatadi.
Funksional bog`liqlik jadvali ham psixologiyada uchraydi : Fyexnyer, Stivyens qonunlari (psixofizikada). Yyerks-Donson (psixologiyada motivasiyalar), qonuniyatlar, o`z o`rnida (kognitiv psixologiya) elyemyentni anglash va boshqalar.