Elementar zarrachalarning sinflanishi

5. atom yadrosining tarkibi va barqarorligi.

• .

nuklonlar

Nuklonlar yoki nukleonlar- atom yadrosini tashkil qiladigan zarralar- proton va neytronlarning umumiy nomi. Massalari deyarli teng, o’zaro kuchli ta’sirlarda bir xil zarradek ta’sirlashgani uchun proton va neytron 1 ta zarra nuklonning ikki elektr xillari deb qaraladi. Nuklonlar asosan 3 ta kvant soni- barion zaryadi ( v=1 ), ajiblik kvant soni ( ^=0 ) va izotopik spin ( /=j ) bilan ifodalanadi. Spinlari biror yo’nalish bo’yicha joylashgan nuklonlar oqimi nuklonlarning qutblangan dastasi deyiladi. Nuklonlarni qutblashning bir necha usuli mavjud, masalan, sekin harakatlanuvchi protonlarning qutblangan dastasini maxsus ion manbai yordamida olish, yadro va elektromagnit,sochilish hodisasi natijasida nuklonlarni qutblash, ..

Nuklonlarning turli xil sochilishi nuklon spinining yo’nalishiga va ta’sir qiluvchi kuchlarga bog’liq. Shuning uchun sochilishgacha nishonga tushuvchi qutblanmagan dastani qutblangan va qutblanmagan nuklonlar oqimidan iborat deyish mumkin.

Nishondan sochilgandan keyin esa bu 2 tarkibning faolligi bir-biridan farq qiladi, natijada nuklonlarning qutblangan dastasini aniqlay olish mumkin bo’ladi. Radioto’lqinlar zarralarida ham qutblangan dastani hosil qilish mumkin, ammo bu zarralar faolligi va energiyasi cheklangan bo’lishiga qaramay, tez neytronlar dastasini olishda eng qulay vositadir.

Nuklonlarning qutblangan dastasidan ko’pgina tadqiqot ishlarida, yadro kuchlarining o’zaro ta’sirlashuvchi zarralarining spinlariga bog’liqligini aniqlashda foydalaniladi.

6. ELEMENTAR ZARRACHALARNI PAYQASH USULLARI.

Xidaki-yukava nazariyasi

1935-yilda yapon fizigi Xidaki Yukava o’z gipotezasini yaratdi. Unga ko’ra yadro ichidagi nuklonlarning yadroga tortilishi fotonlarga o’xshash bo’lgan kvantlar yordamida sodir bo’ladi, degan fikrni o’rtaga tashladi.

Kvant nazariyasidan ma’lumki, maydonga ta’sir etadigan kuch radiusi kvant massasiga teskari proporsionaldir., elektromagnit maydonda esa kvant-foton massasi nolga teng. Tajribadagi natijalarda yadro maydonidagi kvant