2-QISM. O’QITUVCHI: F.T. NASRIDDINOVA REJA: 1. Elementar zarrachalarning paydo bo’lish tarixi. 2. Elementar va fundamental zarrachalar o’rtasidagi bog’lanish. 3. Leptonlar, adronlar va barionlar. 4. Fermionlar va bozonlar. 5. Nuklonlar va atom yadrosining barqarorligi. 6. Elementar zarrachalarni payqash usullari. 1. Elementar zarrachalarning paydo bo’lish tarixi. XX asrning 30-yillarida elementar zarralarning soni 3ta bo’lib, ular elektron, proton va neytron materiya tushunchasini tushuntirish uchun yetarli edi. 1940-yilga kelib o’nlab subyadro zarralar yaratildi. 1947-yili Pauel va Lettez tajribalar asosida yangi zarralar-mezonlarni aniqlashdi. Keyinchalik yuzlab mezonlar topildi, ulardan eng og’iri K-mezondir. U ochilganidan so’ng undan ham og’irroq zarralar-giperonlar borligi aniqlandi. Ular juft-juft bo’lib, murakkab og’ir zarralar-kvarklarni hosil qiladi. 1960-yillarning o’rtalarida elementar zarralarning soni 150 dan oshdi. Hozirgi paytda esa ular 400 ga yaqin. Fundamental yoki elementar zarralar parchalanishi isbot etilmagan zarrachalardir. Standart modelda kvark, lepton va kalibr bozonlar elementar zarracha deb koriladi. Ilgari adronlar (proton va neytron)va atomlar elementar zarracha deb hisoblangan, lekin keyinchalik fan va texnika taraqqiyoti rivoji asosida bo’linishi va yanada 2. Elementar va fundamental zarrachalar orasidagi bog’lanish. Dastlab “elementar” so’zining ma’nosini eslask, u oddiy so’ziga mos keladi, ya’ni elementar zarra bu eng oddiy zarracha ma’nosida tushunilsa, fundamental so’zi asos ma’nosida tushuniladi, ya’ni asosini tashkil etuvchi kabi. Elementar zarrachalarning bir-biriga aylanishi ular uchun muhim xossadir. Elektron, proton, foton, neytrinolardan tashqari boshqa barcha elementar zarrachalar turg’un emas. Fundamental zarrachalarga- leptonlar, adronlar va kalibr bozonlar kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
