Fanidan O‘quv-uslubiy majmua qarshi – 2020

Kelishik kategoriyasi - aslida otning fe'lga tobeligini ta'minlaydigan so'z formalari jami.
So’z formasi (shakli) - leksik ma'no, grammatik ma'no va uni ifodalash usullari yig’indisi.
Kelishik qo’shimchalarining belgili-belgisiz qo’llanishi - kelishikning qo’shimchaga ega bo’lganligini (aslida 20-yillarda «belgi» termini «qo’shimcha» ma'nosini anglatgan) yoki ega bo’lmaganligini bildiradi.
Hozirgi o'zbek tilida bo’lganidek, eski o’zbek tilida so'z turkumlarining yirik uch guruhi qayd qilinadi. Bular mustaqil so’zlar, yordamchi so’zlar, undov va taqlidiy so’zlar. Lekin bu so’z turkumlarining ichki kategoriyalari uzoq davrlar mobaynida o'ziga xos ravishda taraqqiy etib keldi. Professor SH.Shukurov bu tarixiy taraqqiyotni uch bosqichga ajratadi:
Birinchi bosqich. Bu bosqichni XIV asrning oxirigacha bo’lgan davr tashkil etadi. Bu davr eski o’zbek adabiy tilining shakllanish arafasi bo’lib, bu davr tilida qadimgi turkiy tilga oid ko’pgina formalar yangi formalar bilan parallel qo'llanib kelgan hamda yozma yodgorliklarda dialektal hodisalar ko’plab aks etgan. Shuningdek, bu davr tilida boshka turkiy tillarga oid bo'lgan so’z formalari ham iste'molda bo’lgan.
Ikkinchi bosqich. Bu bosqich XIV asrning oxiridan XIX asrning 2-yarmigacha bo'lgan davrni o’z ichiga oladi. Bu davrda eski o’zbek adabiy tili vujudga keldi va ma'lum darajada adabiy me'yorga ega bo’ldi.
Uchinchi bosqich. XIX asrning 2-yarmidan boshlanadi. Uning xarakterli xususiyatlari adabiyotda demokratik oqimning paydo bo’lishi, vaqtli matbuotning vujudga kelishi, kitoblarning nashr etilishi va shularning natijasida esa adabiy til bilan xalq so’zlashuv tilining yaqinlasha borishidir. Demak, o’zbek adabiy tili xalq jonli so’zlashuv tili hisobiga boyib bordi.
Ot yasalishi.
Eski o’zbek tilida asosan quyidagi ikki usul bilan ot yasalgan:
1) morfologik usul (affiksasiya); 2) sintaktik usul (kompozisiya).
Sintaktik usul bilan ot yasalishi hozirgi o’zbek tilidan deyarli farqlanmaydi. Masalan: Karabash (Taf.), shabchirag’ (Nav.~ MK,), almabash.
Ot yasovchi affikslar qaysi so’z turkumidan ot yasashiga ko'ra quyidagi ikki gruppaga bo’linadi:
1) ismdan ot yasovchi affikslar; 2) fe'ldan ot yasovchi affikslar.