«физика» кафедраси

 
Сув ва қонда лазер нурланишининг ютилиши.
Жадвал 2.1.2.
Лазер 
Ютилиш кўрсатгичи, см
-1
 
Ўртача кириш чуқурлиги 
Сув 
қон 
сув
Қон 
CO
2
10
3
10
3
10 мкм 
10 мкм 
Nd:YAG
10
-1
4 
10 см 
<2 мм 
Ar 
10
-3
330 
10 м 
30 мкм 
Лазерлардан тиббиётда муваффақиятли фойдаланиш ва уларни қўллаш 
соҳаларини кенгайтиришда турли тўқималарнинг ютилишининг спектрал 
характеристикалари муҳим бўлиб ҳисобланади. Улар асосида турли 
лазерлардан фойдаланишнинг самарадорлигини олдиндан тахмин қилиш ва 
энг мақбулини танлаш мумкин. Тўқималарда нурланиш ютилишининг 
спектрал характеристикаларини олиш учун оптик спектроскопия усули 
қўлланилади. Одатда, ўтиш спектрлари ишлатилади, чунки уларни олиш 
осонроқ. Аммо биологик тўқималарда нурланишнинг интенсив сочилиб 
кетишини ҳисобга олиш лозим. У худди ютилиш сингари ўтишни 
камайтиришга ҳам ўз ҳиссасини қўшади. Мисол учун, Nd:YAG лазери қонга 
нурлантириш билан таъсир қилганда нурнинг кириш чуқурлигининг 
кичиклиги гемоглобиннинг ютилиш хусусиятлари билан эмас, балки қоннинг 
хўжайраларидаги элементларга интенсив тарқалиши билан белгиланади.

---

32 
Лазер нурланишининг нормал (α) ва тахрирланган сочилиши (α*) 
ютилиши коэффициентлари ва юмшоқ тўқималарига кириш 
чуқурлиги.
Жадвал 2.1.3. 
Тўлқин 
узунлиги 
Ютилиши коэффициенти 
Юмшоқ тўқималарига кириш 
чуқурлиги 
λ , нм 
α , см
-1 
α*, см
-1
1/ α , мкм 
1/ α*, мкм 
193
>400
>5000
<25
2
248
600
5000
17
2
308
200
1670
50
6
351
40
170
250
60
532
12
42
830
240
1064
4
5
1500
1900
1320
8
1250
2060
35
286
2700
1000
10
2940
>2700
<4
9600
700
14
10600
600
17
 
Аниқ тиббий муолажа учун лазер танланган бўлса (спектрал узатиш 
хусусиятларига асосланган нурланишнинг мумкин бўлган сочилишини 
эътиборга олган ҳолда), унда натижани аниқлаш учун маълум бир тўқимада 
нурлани ютилиш хусусиятларини баҳолаш керак. 10 μm дан ортиқ тўлқин 
узунликлари учун тўқимага кириш чуқурлиги экспоненциал қонун асосида 
аниқланиши мумкин, d қават орқали ўтадиган коллимацион нурланиш 
дастаси нурланиш q қувват зичлиги, қуйидагимуносабат билан аниқланади:
(2.1.1) 

---

33 
бу ерда q
0
- моддага киришдаги нурланиш интенсивлиги, α – ютилиш 
кўрсатгичи. Тўлқин узунлиги λ бўлган монохроматик нурланиш учун
(2.1.2) 
бу ерда n k – модда комплекс синдириш кўрсатгичининг ҳақиқий ва мавҳум 
қисмлари. Юқорида келтирилган муносабатлар ютилиш сочилишдан анча 
катта бўлган тақдирда амал қилади. Нурланишнингмоддада ютилиши ва 
сочилиб тарқалиши биргаликда мавжуд бўлганда қуйидаги тенглама билан 
ифодаланиши мумкин:
(2.1.3) 
бу ерда q – коллимацияланган нурланиш дастаси қувват зичлиги, r, z – 
координатлар, (z – нур йўналиши), γ – сусайиш кўрсатгичи (ютилиш ва 
сочилиш кўрсатгичлари йиғиндиси).