Fyodor Dostoyevskiy. Kulgili odamning tushi (hikoya)

ko‘zlarim jiqqa yoshga to‘lib, ularning oyoqlarini o‘psam,
ular men uchun iztirob chekmadilar. Goho men
taajjublanib o‘zimdan so‘rardim: qanday qilib ular mendek
bir telbani biror marta ham ranjitmadilar, mendek bir
kishida rashk va hasad tuyg‘ularini uyg‘otmadilar? Qanday
qilib mendek bir maqtanchoq va yolg‘onchi odam ularning
oldida hech biri bilmaydigan bilimlarim bilan

---

maqtanmadim, hech bo‘lmasa, suyganimdan ularni qoyil
qoldirishga harakat qilmadim?
Ular xuddi go‘daklardek tinib-tinchimas, quvnoq odamlar
edilar. O‘zlarining so‘lim daraxtzor va o‘rmonzorlarida
kezib, munis qo‘shiqlar aytardilar, daraxtlar mevasi,
o‘rmonlar asali va mehribon jonivorlarning suti bilan
yengil ovqatlanardilar. O‘z yemishlari va kiyim-boshlari
uchun bizdek o‘lib-tirilib mehnat qilmasdilar. Ularda ham
ishq-muhabbat bor edi, bundan farzandlar tug‘ilardi. Lekin
men ularda bizda hammani zaharlagan, insoniyat
botayotgan barcha gunohlarning yagona manbai bo‘lgan
shafqatsiz ishratparastlikning izini ham ko‘rmadim. Ular
go‘dak dunyoga kelganda, bazmi jamshidimizga yangi a’zo
qo‘shildi, deb sevinchga to‘lardilar. Ular o‘rtasida achchiq-
tiziq gap, rashku hasad yo‘q edi, bularning nimaligini
bilishmasdi ham. Har bir tug‘ilgan go‘dak barchaning
farzandi sanalardi, chunki ular yagona oila bo‘lib
yashardilar. Garchand ularda ham o‘lim barhaq bo‘lsa-da,
kasallik yo‘q edi. Ularning qariyalari vidolashish uchun
davra qurgan odamlarning yorug‘ tabassumlari ostida
ularga oq fotiha berib tinchgina kulimsiragancha uyquga
ketganday jon taslim qilardilar. Bunda qayg‘u ham, ko‘z
yoshi ham yo‘q, faqat hayajon bo‘lib jo‘sh urgan mehr bor