Fyodor Dostoyevskiy. Kulgili odamning tushi (hikoya)

edi, xolos. O‘ylash mumkinki, ular marhumlari bilan ham
dillashardilar, ularning yaqinligini o‘lim ham buzolmasdi.
Men mangu hayot haqidagi fikrlarini so‘raganimda, ular
menga hayron boqdilar, aftidan, ular mangu hayotga shu
darajada ishonar edilarki, so‘rab o‘tirish ham ularga
g‘alati tuyulardi. Ularda sajdagohlar yo‘q edi. Axir, qaysi
dargohga sig‘inishsin?! Ularda bir butun Koinot bilan
qandaydir qimmatli, jonli, chambarchas birlik bor edi.
Ularda din ham yo‘q edi, faqat bir narsani aniq
bilishardiki, qachonki ularning quvonchlari zaminidagi
tabiatning sarhadlariga yetsa, jamiki tiriklar va o‘liklar
uchun yaxlit olam bilan uyg‘unlashishning chegaralari
yanada kengayadi. Ular bu ajib lahzani quvonch bilan
kutardilar. Lekin uni oshiqmay, betoqat bo‘lmay, intiqmay,

---

hozirdanoq uning sehriga mast bo‘lib va buni bir-birlariga
izhor etib kutardilar.
Oqshomlari uyqu oldida ular bir tanu bir jon bo‘lib
qo‘shiqlar aytishni xush ko‘rardilar. Bu qo‘shiqlarga
oxirlagan kunning jami taassurotlarini to‘kib solardilar, uni
ulug‘lardilar, u bilan xayrlashardilar. Ular tabiatni, yerni,
dengizu o‘rmonlarni kuylardilar. Ular bir-birlari sha’niga
qo‘shiq aytishni sevardilar, xuddi bolalarga o‘xshab bir-
birlarini maqtardilar. Bular — juda oddiy qo‘shiqlar edi,
ammo yurakdan otilib chiqardi va yuraklarga titroq
solardi. Nafaqat qo‘shiqlari, balki butun hayotlari bir-
birlarining mehriga qonish bilan o‘tardi. Ular bir-birlariga
batamom va yoppasiga maftun edilar. Boshqa tantanavor
va ko‘tarinki qo‘shiqlarni men mutlaqo tushunmadim.
So‘zlarini tushunib turib, ular zamiridagi ma’noni