Gap bo’laklari. Ma’lumki, gap bo’laklari gapni tashkil qiluvchi so’z shakllari, birikmalari va boshqa sintaktik birliklarning tarkibiy va ma’no xususiyatlariga ko’ra farqlanadi

Hol. Hol ham gapning tarkibiy va uzviy bo’laklaridan bo’lgan ikkinchi darajali bo’lakdir. Hozirgi o’zbek tili sintaksisiga oid ishlarda holning ma’no turlarini belgilashda turlicha tasniflar mavjud. F.Ubayeva o’rin, sabab, payt, maqsad, natija, miqdor, tartib, birgalik-yolg’izlik, ravish, o’xshatish, shart, to’siqsizlik, inkor hollarini farqlaydi (Ubayeva F. Hol kategoriyasi. –T., 1971, 19-b). Bu tasnifdagi natija holi sabab holining bir ma’no guruhi, tartib va birgalik, o’xshatish hollari esa ravish holining bir ma’no guruhi ekanligini hisobga olinsa, an’anaviy holning ma’no tasnifi o’zining ilmiy qimmatini yo’qotmaganligini sezish qiyin emas.

• 
  Hol. Hol ham gapning tarkibiy va uzviy bo’laklaridan bo’lgan ikkinchi darajali bo’lakdir. Hozirgi o’zbek tili sintaksisiga oid ishlarda holning ma’no turlarini belgilashda turlicha tasniflar mavjud. F.Ubayeva o’rin, sabab, payt, maqsad, natija, miqdor, tartib, birgalik-yolg’izlik, ravish, o’xshatish, shart, to’siqsizlik, inkor hollarini farqlaydi (Ubayeva F. Hol kategoriyasi. –T., 1971, 19-b). Bu tasnifdagi natija holi sabab holining bir ma’no guruhi, tartib va birgalik, o’xshatish hollari esa ravish holining bir ma’no guruhi ekanligini hisobga olinsa, an’anaviy holning ma’no tasnifi o’zining ilmiy qimmatini yo’qotmaganligini sezish qiyin emas.
  

• 
  Eski o’zbek tilida ham holning quyidagi ma’no turlari qo’llangan:
  
• 
  O’rin holi. O’rin holi hozirgi o’zbek tilidagidek, kelishikli va ko’makchili shakllar bilan ifoda qilingan: Qubād Rumg’a cherik tartыb, muzaffar va mansur yandы (Navoiy, TMA). Ul Tabaristān sarы tartыb urushmadы (Navoiy, TMA).
  
• 
  Payt holi. Payt hollari asosan payt ravishlari bilan ifodalangan: Emdi sөzniң aslыg’a shuru’ qыlalы (Navoiy, MQ).Va hamesha faqыr musāhыb erdi (Navoiy, MN).
  
• 
  Ravish holi. Bu bo’lak uchun holat ravishi morfologik ashyodir: Gayыbāna shatranjnы xub oynar (Navoiy,MN). Va qasidanы puxta aytur (MN).
  
• 
  Xuddi hozirgi o’zbek tilidagidek, sifat bilan ham ifodalanadi: Qāfiyasыnы yaxshы aytmaydur erdi (MN).
  

• 
  Sabab holi. Sabab holi uchun maxsuslashgan so’z turkumi yo’q. Bunday hollar ish-harakatning, kengroq ma’noda belgining mavqeyiga nisbatan boshqa so’z shakllarining tutgan mavqeyidan, ya’ni predikatga nisbatan sabab munosabatini bildirgan so’z shakli va iboralarning mavqeyidan belgilanadi. Sabab holi ham kelishikli va ko’makchili shakllar bilan ifoda qilinadi: Alar vahhmdыn ul tiflni bir qыymatыy nimәgә chirmәb, ul chāh bashыda qoyub qachtыlar (Navoiy, TMA). Ul xalāyыq taajjub yүzidin andыn ul hāl kәyfiyәtin sorubturlar (Navoiy, NM).
  
• 
  Maqsad holi. Maqsad hollarining ham kelishikli va ko’makchili shakllari mavjud: Shikāyatg’a bu faqыr qashыg’a keldilәr (MN).Ilm tahsili uchun shahrg’a kelibtүr (MN).
  
• 
  Darja-miqdor holi. Ma’lumki, bunday hol uchun daraja-miqdor ravishi ifoda ashyosi bo’lib xizmat qiladi, lekin sifat va boshqa so’z turkumlari ham daraja-miqdor holi mavqeyida kelgan: Tab’i asru xub vāqe’ bolubtur (MN). G’azal kөprәk aytur (MN).
  

• 
  E’tiboringiz uchun rahmat!!!