Hakamlik sudlari to'g'risida

8-BOB. QARORNING IJRO ETILISHI
HAKAMLIK SUDI
49-modda. Hakamlik sudining qarorini ixtiyoriy ravishda ijro etish
50-modda. Hakamlik sudining mukofotiga amal qilish
51-modda. Ijro yozuvini rasmiylashtirish uchun ariza
52-modda. Arizani ko'rib chiqish tartibi
ijro etish to'g'risidagi yozma ish yuritish to'g'risidagi
53-modda. Ijro etish toʻgʻrisidagi yozuvni rasmiylashtirishni rad etish asoslari
54-modda. Arbitraj tribunali qarorining ijro etilishini oʻzgartirish
49-modda. Hakamlik sudining qarorini ixtiyoriy ravishda ijro etish


Arbitraj tribunalining qarori ushbu qarorda belgilangan tartibda va vaqt chegaralari doirasida ixtiyoriy ravishda ijro etiladi.
Agar arbitraj tribunalining qarori ijro etish muddatini belgilamasa, u darhol bajarilishi mumkin.

Arbitraj shartnomasini tuzishda taraflar ushbu nizo boʻyicha arbitraj tribunali tomonidan qabul qilinadigan qarorga ixtiyoriy ravishda boʻysunish va arbitraj tribunalining qarorini ixtiyoriy ravishda ijro etish majburiyatini oʻz zimmasiga oladilar.

Qoida tariqasida, qiziqqan taraf, arbitraj tribunali qarorining to'liq matnini olgandan so'ng, boshqa tarafga qarorni ixtiyoriy ravishda va ushbu qaror bilan belgilangan vaqt chegaralari doirasida ijro etish to'g'risida yozma taklif yuboradi. Agar boshqa tomon oqilona vaqt ichida javob bermasa yoki rad etgan bo'lsa, qiziqqan tomon qatl qilish to'g'risida yozma ariza bilan vakolatli sudga murojaat qilishi mumkin.
Javob olish uchun oqilona vaqt pochta xabarlarini ikki tomonlama o'tish uchun zarur bo'lgan vaqtni hisobga olgan holda hisoblab chiqilishi kerak, bu tomonlar tomonidan qo'llaniladigan aloqa vositalariga (oddiy yoki kuryerlik aloqasidan foydalangan holda pochta xabarlari, faks orqali xabarlar yuborish, elektron pochta orqali ma'lumot uzatish va h.k.) bog'liq. Yuzaga kelishi mumkin bo'lgan tushunmovchiliklarning oldini olish uchun, hakamlik sudi qarorini ixtiyoriy ravishda ijro etish to'g'risidagi taklif boshqa tomonga ro'yxatdan o'tgan pochta orqali qabul qilingan xabarnoma bilan yuborilishi va javobni kutish muddatini xatda ko'rsatib berishi kerak.
Izoh ostida maqolaning ikkinchi qismida koʻrsatilgan arbitraj tribunali mukofotining zudlik bilan ijro etilishi bu bilan bogʻliq partiya mukofotning toʻliq matnini olganidan soʻng unda koʻrsatilgan harakatlar oqilona vaqt ichida amalga oshirilganini anglatadi. Aytaylik, hakamlik sudi sudlanuvchiga hibsga olingan tovarlarni da'vogarga etkazib berishni buyurdi, ijro etish muddati da'vogarga tovarlarni ro'yxatdan o'tkazish va jo'natish (jo'natish) uchun zarur bo'lgan vaqtni hisobga olgan holda hisoblab chiqiladi.
Arbitraj tribunalining oʻz qarorini zudlik bilan ijro etish toʻgʻrisidagi buyrugʻi belgilangan muddatda tovarni daʼvogarga joʻnatish vaqtida ijro etiladi.
Qonunning 49-moddasida arbitraj ishlarining eng muhim xususiyatlaridan biri - arbitraj tribunali tomonidan qabul qilingan qarorni ixtiyoriy ijro etish printsipi koʻrsatiladi. Bu tushunarli, chunki hakamlik sudi qarorini ko'ngillilik printsipi hakamlik sudining mohiyatidan kelib chiqqan holda amalga oshiradi. O'zaro kelishuv bo'yicha arbitraj tribunaliga murojaat qilish va ular tomonidan tanlangan arizachilarga ishonch hosil qilgan holda, tortishuvchi taraflar shu orqali arbitraj ishlariga to'liq ishonchlarini e'lon qiladilar va sud tomonidan qabul qilingan qarorni ijro etish majburiyatini e'lon qiladilar. Uning foydasiga, o'z xohishiga ko'ra, hech qanday majburlashsiz qabul qilinishi mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, yuqorida ko'rsatilgan qoidaning xulq-atvori biroz ziddiyatli: ixtiyoriy ijro etish printsipi majburiyat sifatida ko'rib chiqiladi, ammo burch faqat partiyaning ixtiyoriy ixtiyoriga asoslanishi mumkin emas. Va hakamlik sudi qarorining ijro etilishi sanktsiya bilan qo'llab-quvvatlanadi - uni amalga oshirish qobiliyati, vakolatli sudlar yordamiga murojaat qilish. Shunday qilib, tomonlarning burchi sifatida ixtiyoriy ijro etish printsipini eʼlon qilish butunlay toʻgʻri emas, bu holatda arbitraj tribunalining qarorini ixtiyoriy ravishda ijro etish boʻyicha qonuniy majburiyat haqida emas, balki axloqiy majburiyat haqida gapirish toʻgʻri boʻlardi. Shaxsning arbitraj tribunalining qarorini ijro etish boʻyicha qonuniy majburiyatining mohiyati uning vazifasi va shu bilan birga, yoʻqolgan taraf oʻz xohishiga koʻra rad etgan hollarda arbitraj tribunalining qarorini ijro etishda davlat majburlash chora-tadbirlariga qoʻl urish imkoniyatidir.
Hakamlik sudlarining qarorlarini ixtiyoriy ravishda ijro etishni rag'batlantirish jamiyatning yuqori huquqiy madaniyati va hakamlik institutini sezilarli darajada mustahkamlashning muhim xususiyati hisoblanadi. Shunday qilib, ixtiyoriy ijro etish printsipi asosida arbitraj tribunalining qarorini ijro etish axloqiy majburiyatini, majburiy meʼyorlar mavjudligi bilan taʼminlangan holda tegishli aktni ijro etishning qonuniy majburiyatini ajratish zarur.
Aslida, arbitraj tribunali qarorini ixtiyoriy ijro etishning psixologik tomoni ham bor. Tomonlar ushbu burchni qabul qilishga tayyor ekanliklarini namoyish etadilar, shu orqali sudga hurmat bildiradilar.
Tomonlar ham, arbitraj tribunali ham ixtiyoriy ijro etilgan taqdirda ham, qiziqqan tomon vakolatli Davlat sudiga uning bajarilishini soʻrab murojaat qilishga majbur boʻlgan taqdirda ham mukofotning qonuniy ijrosini taʼminlash uchun barcha saʼy-harakatlarni amalga oshirishlari kerak.
Shuningdek, arbitraj tribunalining hal qilmishi – bu majburiy akt boʻlib, unda arbitraj ish yuritish taraflariga murojaat qilingan buyruq mavjud. Ushbu xulosa fuqarolik huquqlarini himoya qilish vakolatini bir darajada yoki boshqa darajada amalga oshiruvchi yurisdiktsiya organi sifatida arbitraj tribunalining huquqiy xususiyati xususiyatlariga asoslanadi.
Shu bilan birga, Qonunda hakamlik sudi qarorining majburiyligi to'g'risidagi nizomlar va uning bajarilmaganligi uchun javobgarlik to'g'risidagi qoidalar ko'zda tutilmagan, unda faqat hakamlik sudining qarorini ixtiyoriy ravishda ijro etish majburiyatining arbitraj shartnomasini tuzgan taraflarning qabul qilinishi to'g'risidagi tamoyillar mavjud.
Arbitraj tribunalining qarorini arbitraj shartnomasiga taraf bo'lmagan shaxslar uchun majburiy bo'lgan akt deb hisoblash mumkin emas, lekin shu bilan birga Hakamlik sudining qarori vakolatli sud huzuridagi ish bo'yicha sud ishlarini to'xtatish uchun asos bo'ladi (100-modda StPO, 86-modda).
Hakamlik sudiga arizani tuzish orqali tomonlar arbitraj tribunaliga ular tomonidan ular oʻrtasida yuzaga kelgan nizo yuzasidan koʻrib chiqish va uning subʼekti toʻgʻrisida qaror qabul qilish huquqi belgilangan holda beradilar. Hakamlik sudining yurisdiktsiyasini inobatga olib, tomonlar sud jarayonining tartibi (vaqt, uchrashuv joyi, dalillarni taqdim etish va h.k.) va nizoning foydasi to'g'risidagi xulosaga (da'voning to'liq yoki qisman qoniqishi yoki da'voni rad etish) bilan bog'liq ko'rsatmalar va qarorlarni qabul qilish va bajarishga rozilik beradilar.
Arbitraj tribunalining qaroriga ko'ra, majburiyatga ega bo'lgan taraf boshqa tarafning buzilgan huquqlarini ixtiyoriy ravishda tiklashi shart, biroq ayblanuvchining unga rioya etishdan bosh tortishini istisno qilib bo'lmaydi. Bunga qarzdorning moddiy imkoniyati yo'qligi ham, arbitraj tribunalining qarori bilan kelishmovchiligi ham sabab bo'lishi mumkin. Ammo bunday holatlar yuzaga kelsa, hakamlik sudining qarorlarini ijro etish toʻgʻrisida qonun chiqaruvchi tomonidan berilgan meʼyor kiritiladi.
Shunday qilib, buzilgan yoki bahsli huquqlarni himoya qilish uchun arbitraj sudiga murojaat qilgan fuqarolik huquqiy munosabatlar ishtirokchilari uchun qonunda arbitraj tribunali tomonidan qabul qilingan qarorning ijro etilishining ma'lum bir mexanizmi joriy etilgan. Uning amalga oshirilishi uchun qaror Qonunning ayrim talablariga javob berishi, uning asosida vakolatli sud hakamlik sudi plenumining qarorini bajarish uchun ijro etish yozuvini chiqaradi.